Πολιτισμικοί Μετεωρίτες 6

Ο «ιδεοποιός», Δημήτρης Ποταμίτης (Λεμεσός, Μάρτιος 1945-Πειραιάς, Φεβρουάριος 2003)

Δ. Ποταμίτης: «Ο άλλος Δημήτριος»

[Πολιτισμικοί Μετεωρίτες-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου]

«Κι η θάλασσα φουρτουνιασμένη κι ύστερα νεκρή/Κι ο ήλιος χαμένος και πάλι κερδισμένος/Κι ο άνθρωπος πανταχού και εσαεί/Και εις τους αιώνας και εις τα όρη ερημωμένος»

Σάββατο του Λαζάρου, 7 Απριλίου του 2012. Μόλις έχω πιει τον καφέ μου στο καφενείο του φίλου Σύμη Σουκιούρογλου, «Καλά Καθούμενα» στην παλιά Λευκωσία, κι οδεύω απ’ τη στοά στην άλλη τη στοά που γινότανε το «Γυναικοπάζαρο» να χαζέψω τις πραμάτειες και ν’ αναμειχτώ με τον κόσμο. Κάποιοι πάγκοι πουλούσανε και βιβλία. Ένας παλιατζής είχε φύρδην-μίγδην απλώσει βιβλία, δίσκους, κασέτες κι άλλα διάφορα μεταχειρισμένα που επόπτευε ένας νεαρός μεροκαματιάρης μετανάστης από το Πακιστάν. Το βλέμμα μου πέφτει στη ράχη ενός φαινομενικά «ευτελούς» βιβλίου με κόκκινο εξώφυλλο που έγραφε με μαύρα γράμματα μικρά: «δ. ποταμίτης, ο άλλος δημήτριος». Να που η θεά Tύχη των ιχνηλατών/ανιχνευτών βιβλίων, τους συναντούσε και πάλι. Ο έμπορας μου ζήτησε δύο ευρώ, του έδωσα ένα (μια και δεν μου γούσταρε η φυσιογνωμία του, έτσι όπως με κοίταξε απαξιωτικά που διάλεξα ν’ αγοράσω ένα βιβλίο) κι έβαλα διακριτικά άλλα δυο στην τσέπη τού φουκαρά μισταρκού, κάνοντάς του νόημα να μη μιλήσει.

Η αρχική ιδιοκτήτρια του βιβλίου

Χαρισμένο από τη Λίλια στη φίλη της Κάλλια, το βιβλίο, τα Χριστούγεννα του 1971. Το εξώφυλλο και την πρώτη σελίδα κοσμούν δύο σφραγίδες της αποδέκτριας του δώρου και αρχικής ιδιοκτήτριας του βιβλίου, Κάλλιας Π. Τσίτας, με αριθμό βιβλιοθήκης 5 και χρονιά την προαναφερόμενη. Κάποια σχέδια με παστέλ συμπληρώνουν τη «διακόσμηση» των εσώτερων σελίδων από χέρι… «άγνωστο». Πώς, τώρα, κατέληξε στα συμπράγκαλα του παλιατζή… άδηλο. Στα δικά μου, πάντως, νομίμως (αν και χωρίς απόδειξη αγοράς) και με τη θεά Τύχη, όπως ανέφερα, αρωγό!

Ο Άλλος Δημήτριος

Πρόκειται για το βιβλίο, του Δ. Ποταμίτη, που τυπώνεται και κυκλοφορεί στη σειρά των εκδόσεων του περιοδικού «Λωτός», στην Αθήνα, το ζοφερό έτος 1970. Έχουν προηγηθεί οι ποιητικές συλλογές «Συμπόσιο», 1964, και «Η δολοφονία των αγγέλων από τα γουέστερν και τη φορμάικα και η αποδημία του μικροαστού κ. Δημητρίου Ποταμίτη παρά δήμον ονείρων», 1967. Αφιερωμένο στη μητέρα του, χωρίζεται σε τρεις ενότητες: «Ο άλλος Δημήτριος», «Τα παιγνίδια» και «Το πουλί της φωτιάς». Το κλειδί της συλλογής βρίσκεται στα κυρτά γράμματα/στοιχεία της συλλογής, όπου ο ποιητής εμπνεόμενος, αρχικά, από το πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, «Γένεσις», αναμετριέται με το θεϊκό λόγο που αφορά στον Νώε, στην Κιβωτό και στον Κατακλυσμό: «Και η κιβωτός θα πληρωθή με πουλιά ερπετά/Και η κιβωτός θα πληρωθή με τραγούδια με άρπες/Και δεν θα υπάρχη πια θέση για τόνειρο/Ανάμεσα στις βροχές και τις λάσπες», σ. 15, (δεν τίθεται θέμα ορθογραφικών λαθών, ο ποιητής χρησιμοποιεί την παλαιά γραφή). Και επανέρχεται στη σελίδα 17: «Και θα εκμηδενιστή ο κατακλυσμός/Και επί του όρους Αραράτ θα βαδίσης/Και κει θα δης έναν κήπο μαγικό/Και χρέος σου να τον διασχίσης». Στη δεύτερη ενότητα της συλλογής και στο ποίημα «Επίλογος» (σ. 34), ο Ποταμίτης, γράφει (με κυρτά), ίσως, το αποκαλυπτικότερο και το πλέον σημερινό/σύγχρονο ποίημα που θα μπορούσε να εμπνευστεί ένας αληθινός ποιητής από τούτα εδώ τα χώματα: «Πώς μας κάνατε έτσι ωρέ μανάδες//Κυτώ τα μάτια μου στον καθρέφτη/Αυτό ωρέ το πρόσωπο δεν είναι το δικό μου/Τι μαχαιριά είναι πάλι αυτή/Στο στήθος μου από κάτου/Ποιος Τούρκος μου τη φύτεψε/Ποιος άπιστος με κυνηγά//Μηδέ Τούρκος στη φύτεψε/Μηδ’ άπιστος σε κυνηγά/Αυτό δεν ειν’ λαβωματιά/Αυτό είν’ η μαύρη μοναξιά//Πώς μας κάνατε έτσι ωρέ παιδιά». Ο ποιητής κι ο λόγος του λανθασμένα, φορές, αναφέρεται ως προφητικός από τους πολυδιαβασμένους και σχολαστικούς κατοπινούς μελετητές. Είναι η θεϊκή προέλευση της εμπνεύσεως που μπορεί, σύμφωνα με το παρελθόν και το παρόν, να εικάσει το μέλλον: «Τούτο το παρελθόν Δημήτριε/Έχει πολλή φαντασία στο κορμί του/-Σε λέω Δημήτριο/Κι’ ας τους να νομίζουν πως μιλώ με τον εαυτό μου-/Να επιμένης λοιπόν/Κι’ ας έρθουν βρυκόλακες να ερημώσουν το σπίτι σου/Είμαι σταθερός στο πατρικό τοπείο/Στη δική μου ελευθερία/Μια μέρα θα λογαριαστούμε μαζί Δημήτριε/Την επιμονή των ποιημάτων/Την δική μας επιμονή/Στο ανύπαρκτο του θανάτου» (σ.18). Κι ωσάν τον Ερμή τον τρισμέγιστο, αυτός ο ποιητής, ο Δημήτρης Ποταμίτης, ολοκληρώνει τη σημαίνουσα και σημαινόμενη αυτή συλλογή με το ομότιτλο της τρίτης ενότητας, «Το πουλί της φωτιάς»: «Τούτη η φωτιά/Ήταν ό,τι κυνήγησα/Ό,τι με κυνήγησε/Ό,τι αγάπησα/Ό,τι με αγάπησε/Πέρα απ’ τα χρώματα/Γυμνός/Αόρατος/Αδιαμόρφωτος/Αεικίνητος/Πουλί της φωτιάς/Και ποίηση/Χωρίς συνήθειες//Και αμετανόητος» (σ. 46).

Ο Δημήτρης Ποταμίτης

Κανονικά δεν θα έπρεπε καν να χρειάζεται να γράψει κανείς κάποια βιογραφικά στοιχεία γι’ αυτόν τον τεράστιο καλλιτέχνη και πρωτίστως ποιητή. Όμως, επειδή ζούμε στην εποχή της άρσης του αυτονόητου και της πλήρους αμνησίας έως αγραμματοσύνης, αρκούμαι στην καταγραφή/αντιγραφή όσων ελαχίστων εκμαίευσα από τη «Βικιπαίδεια».

   Γεννήθηκε στη Λεμεσό της Κύπρου τον Μάρτιο του 1945. Η μητέρα του, Αμαρυλλίς Παπαδοπούλου, ήταν φιλόλογος και γυμνασιάρχης, κι είχε ανεβάσει με τους μαθητές της πολλές αρχαίες τραγωδίες. Ο Δ. Ποταμίτης αποφοίτησε από το γυμνάσιο Αμμοχώστου και ήρθε στην Ελλάδα το 1962. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγχρόνως στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου με δασκάλους τον Άγγελο Τερζάκη και την Κατίνα Παξινού.

   Λέει σε συνέντευξή του στη δημοσιογράφο Ν. Κοντράρου-Ρασσιά: «Σαν Κύπριος που μεγάλωσε με μονομανίες και ιδεολογίες σε μια χώρα που εξακολουθεί να έχει εθνικά ιδεώδη, δεν μπορούσα να μη γίνω ιδεολόγος. Είναι στάση ζωής αυτό. Όταν, λοιπόν, ιδεολόγος και κυπριακό μουλάρι, έβαλα στόχο να μην κάνω κάτι αν δεν μου αρέσει. Δεν με ενδιέφερε αν θα πεινάσω. Είχα μια ακαταδεξία στα εύκολα, που στην Ελλάδα ήταν και τα εμπορικά. Κλείνοντας ο Αλέξης Σολομός το “Προσκήνιο”, που μαζί με το “Θέατρο Τέχνης” ήταν τα μοναδικά τότε θέατρα ποιότητας, αποφάσισα να δημιουργήσω το “Θέατρο Έρευνας”. Ξεκίνησα με 30.000 δραχμές που μου έδωσε η μητέρα μου, το 1972. Το “Θέατρο Έρευνας” χτίστηκε σχεδόν με τα χέρια.». 

   Πεθαίνει στον Πειραιά στις 26 Φεβρουαρίου του 2003. Ποιος; Ο Δημήτρης Ποταμίτης, με εθνικότητα ελληνική και υπηκοότητα κυπριακή, ο ηθοποιός, ο σκηνοθέτης, ο συγγραφέας και ο… Ποιητής! Τα άπαντα ποιητικά του κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Καστανιώτη, στην Αθήνα, το 2007, με τον τίτλο «Ποιήματα 1964-2003».

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2016, σελ. 4.

Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης της ποιητικής συλλογής του Δημήτρη Ποταμίτη, «Ο άλλος Δημήτριος», εκδόσεις Λωτός, Αθήνα, 1970