Πολιτισμικοί Μετεωρίτες 4

Ο ποιητής Μιχάλης Πιερής (Εφταγώνια, επαρχίας Λεμεσού, 1952), 17 ετών, το 1969, με πλάτη τον ελεύθερο (τότε) Πενταδάχτυλο

Η συμπυκνωμένη ποιητική του Μιχάλη Πιερή

[Πολιτισμικοί Μετεωρίτες-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου]

Οι «Εφτά σημειώσεις για την ποίηση», μία λιτή έως δωρική πλακέτα 24 σελίδων -10,5Χ16,5 εκ.-  του 2006 που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ύλαντρον, δείχνει την αυτόνομη και θαρραλέα πλοήγηση στις ατραπούς της ποιήσεως

Ο Μιχάλης Πιερής δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Για να ακριβολογήσω, μάλιστα, δεν χρειάζεται καμία. Μία από τις ελάχιστες αυτόφωτες πνευματικές προσωπικότητες του καιρού μας έχει προσφέρει, και συνεχίζει να προσφέρει, σημαντικότατο έργο αναφορικά με την τέχνη του λόγου. Συμφωνείς ή διαφωνείς μαζί του, φιλιώνεις ή συγκρούεσαι με τις επιλογές του, εξηγείς ή παρεξηγείς τα γραπτά του ένα δεν μπορείς να αγνοήσεις: το στιβαρά αταλάντευτο ποιητικό του εκτόπισμα.

   Η ασημαντότητα του υπογράφοντος δεν δίστασε να διατρέξει, κι ίσως να διατρέχει, τα παραπάνω ρήματα που τα συνδέει/αποσυνδέει το διαζευκτικό ήτα. Το ήθος, ή καλύτερα η στόφα, ή ακόμη καλύτερα η πάστα απ’ την οποία είναι δημιουργημένος ο περί ου ο λόγος ποιητής, δεν του επιτρέπει να αποκλείσει τίποτε, αρκεί φυσικά ν’ αξίζει το άχθος/άλγος.

   Ο Οδυσσέας Ελύτης στο δοκίμιό του «Η μέθοδος του άρα», αναφέρει πως ο ποιητής δείχνει. Έτσι και ο Μιχάλης Πιερής δείχνει ως ποιητής και δεν διδάσκει ως πανεπιστημιακός δάσκαλος του κορυφαίου εκπαιδευτικού ιδρύματος της νήσου, μια κι έχει ισορροπήσει, σε σχεδόν απόλυτο βαθμό, τις δύο αυτές ιδιότητές του.

   Ο γράφων, αποχαιρετώντας κι αυτόν το δύσκολο Φεβρουάριο του βίου του, επιχειρεί μία κατάδυση -μετά άφοβου φόβου αβύσσου- στο βιβλίο του ποιητή, «Εφτά σημειώσεις για την ποίηση», επισημαίνοντας αρχικά και τετελεσμένα πως πρόκειται για τα ολιγοσέλιδα εκείνα κείμενα που συγκαταλέγονται σ’ όλα τα όμοια εμπνευσμένα και καταγεγραμμένα ανά τους αιώνες, συντελώντας στο ενσταλαγμένο απαύγασμα της ανθρώπινης σκέψης και χρησιμεύοντας ως, τουλάχιστον, αξεπέραστοι πορτολάνοι. Έτσι, για να χρησιμοποιήσω κι έναν βασικό ναυτικό όρο.         

Πρώτη σημείωση

«Για να γράψεις ποίηση (και όχι στιχουργήματα) σίγουρα δεν αρκεί το αυθόρμητο ρήμα.», σελ.9, μας επισημαίνει στην πρώτη του πρόταση ο ποιητής. Στις είκοσι, μόλις, αράδες που ακολουθούν, την πρώτη αυτή σημείωση, επικυρώνεται η συνδυαστική λειτουργία της ποιητικής αναμόχλευσης, και ουσιαστικά μας δείχνει πώς να γράφεται ή να μην γράφεται ένα ποίημα ή, εν τέλει, η ποίηση: εγχάραξη του κατασταλαγμένου βιώματος, χωρίς φληναφήματα.  

Δεύτερη σημείωση

Σχέση/σχάση ποιητή-ποιήματος, σχέση/σχάση ποιήματος-αναγνώστη και σχέση/σχάση ποιητή-αναγνώστη. Η διάσταση της λέξης «συγκίνηση» και η επαφή της με τη λέξη «συγκινησία»: «Ηδονή ανάλογη ενδεχομένως με την ηδονή (ή την οδύνη) της εμπειρίας συγγραφής του ποιήματος, μα πάντως ανεξάρτητης από τα αισθήματα που είχε βιώσει ο δημιουργός πριν από (ή και κατά) τη διαδικασία της γραφής του.», σελ. 12.

Τρίτη σημείωση

Σολωμός, Λογγίνος, Καβάφης, Ελύτης, Σεφέρης, Ασλάνογλου, Καββαδίας και Γιώργης Παυλόπουλος, τα ονόματα ποιητών που αναφέρονται σ’ αυτήν τη σημείωση. Η έννοια της «πραγματικότητας» και της «ανυψώσεως» του ποιητή και η έννοια του οφειλόμενου να συντελεστεί «θαύματος»: «Κάθε δηλαδή γνήσιο ποίημα (μικρό ή μεγάλο) περιέχει αυτή την αίσθηση της λειτουργίας ενός μικρού θαύματος, περιέχει την έννοια της ‘ανύψωσης’, όπως την περιέγραψα εδώ.», σελ. 15.

Τέταρτη σημείωση

Εδώ, επιτρέψτε μου να παραθέσω τις τέσσερις πρώτες προτάσεις του ποιητή, χωρίς άλλη λεκτική παρεμβολή: «Η βάση μέσω της οποίας αντιλαμβάνεται ο ποιητής και κατανοεί το χώρο που τον περιβάλλει, είναι το ανθρώπινο σώμα του. Το σώμα, ως ύλη, μορφή, στάση απέναντι στον κόσμο. Το σώμα πρώτα κι ύστερα η σκέψη, η διάνοια, η νόηση. Στην τέχνη της ποίησης αυτό είναι κάτι παραπάνω από αξίωμα.», σελ. 16.

Πέμπτη σημείωση

Πώς φτιάχνεται η ποίηση, μας δείχνει εδώ ο ποιητής, για να μην πω πλάθεται, και πώς δεν κατασκευάζεται. Στο σημείο αυτό παρακινδυνεύω έναν διάλογο, π’ ακούω ως στίγμα υποβρυχίου σ’ αυτήν μου την καταβύθιση, γράφει-λέει-δείχνει ο Πιερής: «Ο ποιητής είναι ένα πολύ προσγειωμένο πλάσμα με βασανισμένη σκέψη και αναλωμένο σώμα σε λογής δοκιμασίες και ηδονικές καταχρήσεις. Με πολύ δυνατά πάθη, έντονες συγκινήσεις, αλλά και με αυστηρούς κώδικες ηθικής ως προς την καλλιτεχνική του εργασία και ως προς τις αρχές του.», σσ. 18-19,· γράφει-λέει-δείχνει ο Ελύτης στη «Μέθοδο του άρα»: «Αλλά, τέλος πάντων, ο ποιητής ποιος είναι; Πού ανήκει; Ποια είναι η ταυτότητά του; Ο ποιητής αντλεί ζωή απ’ τους άλλους και τη διοχετεύει πάλι στους άλλους.».

Έκτη σημείωση

Στην προτελευταία σημείωση του πολύτιμου αυτού βιβλίου, εγείρεται το δικαίωμα του αυτονόητου της λειτουργίας της ποιητικής τέχνης. Εκείνου, του αυτονόητου, που για τη μάζα είναι απαράδεκτο, που θεωρείται μη πραγματικό, που διαστρεβλώνεται ακόμη κι από επαΐοντες και χαρακτηρίζεται ως διαφυγή, αποφυγή ή ακόμη χειρότερα ως παρηγοριά: «Η ποιητική τέχνη υποχρεώνει τον ποιητή σε έναν ορισμένο τρόπο ζωής. Και ο συγκεκριμένος τρόπος ζωής επιβάλλει μια συγκεκριμένη ποιητική στάση.», σελ. 20. 

 

Έβδομη σημείωση

Παραθέτω ολόκληρη τη σημείωση αυτή, κι ας μου το συγχωρέσει ο κύριος Πιερής εάν πιστέψει πως καταχρώμαι το λόγο του, μια κι η αέναη κι ατέρμονη διάρκεια των παρακάτω προτάσεων αποτελούν, ίσως, το πρώτο άρθρο ενός φαντασιακού συντάγματος που γράφεται, επικυρώνεται και τίθεται σ’ εφαρμογή -με τη νομική ρήτρα της μη αναθεωρήσεώς του- από έναν ποιητή: «Υπάρχει ένας κώδικας ηθικής μέσα στον έκλυτο, για τη συμβατική ηθική, βίο του καλλιτέχνη εν γένει ή ειδικότερα του ποιητή. Άλλωστε, η ζωή ενός πραγματικού δημιουργού, όπως και κάθε γνήσιο έργο τέχνης, δεν μπορεί παρά να υπονομεύει τη διαφθορά που περικλείνει ο δήθεν ηθικός βίος της οργανωμένης υποκρισίας, της θρησκοληψίας, της πατριδοκαπηλείας και της σκηνοθετημένης σεμνότητας που είναι σεμνοτυφία, της κρατικής βίας, της νόμιμης απάτης και της εξουσίας των λογής θεματοφυλάκων της κατεστημένης ηθικής. Μιλώ φυσικά για την εντιμότητα του τεχνίτη που είναι πραγματικά δοσμένος στο έργο που δημιουργεί. Οπότε, ό,τι και αν είναι ο ίδιος στα μάτια και τα μέτρα της συμβατικής ηθικής (ακόμη και ανήθικος ή διεφθαρμένος, για να το πω έτσι προκλητικά), δεν παύει η ζωή του να είναι έντιμη, δεν παύει ο βίος του να είναι αδιάφθορος, εφόσον υπηρετεί με τιμιότητα την τέχνη του.», σελ.21.

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 28 Φεβρουαρίου 2016, σελ. 4.