Πολιτισμικοί Μετεωρίτες 57

Ο σημαντικός σύγχρονος ντράμερ Ιωάννης Βαφέας

Ιωάννης Βαφέας

«Τα κύμβαλα της τζαζ»

Πολιτισμικοί Μετεωρίτες-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου

Τον άκουσα για πρώτη φορά πριν δώδεκα-δεκατρία χρόνια και εντυπωσιάστηκα με την καθαρότητα του ήχου του, όπως και με το αυθεντικό τζαζ παίξιμό του. Ένας από τους πολύ καλούς και σοβαρούς ντράμερ μουσικούς του σπουδαίου αυτού ιδιώματος, που συνεχώς εξελίσσεται, μιλάει στους «Πολιτισμικούς Μετεωρίτες» για τη μουσική, την εκπαίδευση, τη βαθύτερη ουσία της τζαζ και για τη σημαντικότητα των ζωντανών εμφανίσεων.

Κύριε Βαφέα, ας ξεκινήσουμε την κουβέντα μας με τις μουσικές σας επιρροές και με το τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με την τζαζ.

Στα πρώτα χρόνια κάποιου μουσικού οι επιρροές του είναι η μουσική που ακούει από τα cd’s και το διαδίκτυο. Αργότερα, βέβαια, είναι οι μουσικοί με τους οποίους συνεργάζεται. Ακούω πολλούς να εστιάζονται σε διάσημους μουσικούς της τζαζ χωρίς να αναφέρουν τους μουσικούς που μοιράζονται το πάλκο μαζί τους… μια ζωή. Με τη σκέψη αυτή, οι δικές μου επιρροές είναι ο μπασίστας Μιχάλης Μέσσιος, ο σαξοφωνίστας Χάρης Ιωάννου, ο πιανίστας Μάριος Τούμπας, ο κιθαρίστας Τάσος Στυλιανού και όλοι οι μουσικοί που συνεργάστηκα κατά καιρούς. Θα ήταν παράληψή μου να μην αναφέρω τον Chris Byars και τον Gilad Atzmon, που μόνο και μόνο η παρουσία μου στο ίδιο «πατάρι» μαζί τους μου πρόσφερε πολλά. Όσον αφορά στους μεγάλους, ο Max Roach είναι ο αγαπημένος μου ντράμερ. Για το πώς ασχολήθηκα με την τζαζ... αφορμή ήταν ο πατέρας μου, που ήταν λάτρης του είδους, και οι συνάδελφοι μουσικοί στη ΣΜΕΦ, με πρώτο και καλύτερο τον κιθαρίστα Γιάννο Σαββίδη.

Ποια είναι για εσάς η βαθύτερη φιλοσοφία και κατ’ επέκταση ουσία της τζαζ;

Η ελευθερία και η δημιουργία, που στις ημέρες μας δεν έχουν μόνο μία έννοια. Για κάποιους ελευθερία πάει να πει κάνω ό,τι θέλω χωρίς να λογαριάζω τίποτα και για άλλους πάει να πει δημιουργώ, έχοντας υπόψη κάποιες παραμέτρους που προϋπήρξαν (κυρίως στιλιστικά). Διαφορετικά κινδυνεύεις να είσαι εκτός του ιδιώματος της τζαζ. Ποιο είναι το καλύτερο; Για μένα είναι πολύ σημαντική η γνώση της ιστορίας της τζαζ και των μουσικών που την καθιέρωσαν, άρα ανήκω στη δεύτερη κατηγορία.

Ως εκπαιδευτικός, τόσο στη δευτεροβάθμια όσο και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ποιο νομίζετε πως είναι το σημαντικότερο κίνητρο για έναν μαθητή/φοιτητή να ασχοληθεί επί μακρόν και ουσιαστικά με τη μουσική και τι προβλήματα αντιμετωπίζετε τόσο με το εκπαιδευτικό σύστημα όσο και με τους μαθητές σας;

Σημαντικό κίνητρο είναι ο ίδιος ο καθηγητής. Αυτός μπορεί να δώσει τα ερεθίσματα στο μαθητή, είτε παίζοντας μουσική είτε παρουσιάζοντάς του (μέσω διαδικτύου) είδη μουσικής που δεν θα άκουγε από μόνος του. Θα μπορούσα να αναφέρω πάρα πολλά παραδείγματα μαθητών μου, ειδικά από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, που αγάπησαν τη μουσική μέσω των πιο πάνω. Τώρα, για να ασχοληθεί κάποιος επί μακρόν με την τζαζ μεγάλο μερίδιο έχει και το σύστημα, και δεν αρκεί το μουσικό λύκειο. Είναι εκεί που σπάει η αλυσίδα και χάνονται πολλά ταλέντα. Τι πρέπει να γίνει; Ένας χώρος που να μπορούν να συναθροίζονται όλοι οι καλλιτέχνες και να παίζουν, τύπου «Jam Session». Και δεν μιλώ μόνο για τζαζ αλλά και για άλλα στυλ. Κάθε μέρα και ένα είδος: Δευτέρα τζαζ, Τρίτη κλασική μουσική, Τετάρτη νέοι συνθέτες, Πέμπτη ποίηση και πάει λέγοντας. Ταυτόχρονα σ’ αυτόν τον ιδανικό χώρο θα μπορούν να γίνονται εκθέσεις ζωγραφικής και φωτογραφίας. Έτσι εκκολάπτονται ταλέντα και όχι με το να ξοδεύονται μεγάλα ποσά σε υπερπαραγωγές και μεγάλα θέατρα. Αν όλοι μας σκεφτόμασταν με τον ίδιο τρόπο το εκπαιδευτικό σύστημα θα ήταν πολύ πιο παραγωγικό και δεν θα ψάχναμε το πώς κάνουν μουσική οι DJ’s για να αγαπήσουν οι μαθητές τη μουσική στα σχολεία. Εννοείται, φυσικά, ότι χωρίς την προσωπική αναζήτηση και επιμονή από μέρους του μαθητή τα πιο πάνω είναι αχρείαστα.   

Μιλήστε μας ειδικότερα για τα ντραμς, μια κι αποτελεί το όργανο που σας έχει αναδείξει και χαρακτηρίσει ως μουσικό της τζαζ.

Τα ντραμς εμφανίζονται γύρω στο 1900 για τις ανάγκες της μουσικής τζαζ. Φυσικά, έκτοτε, τα συναντάμε σε όλα σχεδόν τα είδη μουσικής. Κορυφαίος ντράμερ όλων των εποχών θεωρείται ο Αμερικανός Buddy Rich. 

Αναμφισβήτητα οι ζωντανές εμφανίσεις τζαζ σχημάτων και μεμονωμένων μουσικών είναι και η κύρια πρακτική μετάδοσης αυτής της μουσικής. Επίσης, τα τελευταία, ας πούμε δέκα, χρόνια στο νησί ακούμε επιτέλους τζαζ κι από καλούς «παίκτες». Το γεγονός, όμως, ότι ακόμη να δημιουργηθεί ένας σταθερός και μόνιμος χώρος που θα παίζει αποκλειστικά τζαζ και τα συγγενή μ’ αυτήν ιδιώματα, πού νομίζετε πως οφείλετε;     

Το ότι σήμερα υπάρχει τζαζ μουσική σκηνή στην Κύπρο, σ’ αυτό το μέγεθος, οφείλεται σ’ ένα κυρίως άτομο: στον Χάρη Ιωάννου. Όσον αφορά στο δεύτερο μέρος της ερώτησης, εν μέρει το απάντησα προηγουμένως. Να προσθέσω μόνο ότι με τα σημερινά δεδομένα πολύ δύσκολα ένας χώρος μπορεί να συντηρηθεί μόνο από την τζαζ. Γι’ αυτό και η συνύπαρξη διαφορετικών στυλ μουσικής κάτω από την ίδια στέγη θα είναι ευεργετική για όλους, καλλιτέχνες και κοινό.

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα

Ο Ιωάννης (Γιάννος) Βαφέας γεννήθηκε στη Λεμεσό το 1970. Το 1990 πήγε για μουσικές σπουδές στις Η.Π.Α., και συγκεκριμένα στο «The Boston Conservatory» και στο «Berklee College of Music», όπου αποφοίτησε το 1998 με μεταπτυχιακό τίτλο στον κλάδο Jazz Pedagogy. Έκτοτε εργάζεται ως μουσικός και εκπαιδευτικός (στη δευτεροβάθμια και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση) στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Συνεργάστηκε με πολλούς μουσικούς, όπως οι Gilad Atzmon, Tony Lacatos, Chris Byars και άλλοι. Είχε επίσης την ευκαιρία να ταξιδέψει σε πολλές χώρες του εξωτερικού, ως ντράμερ με σχήματα και τραγουδιστές άλλων μουσικών ειδών (Συμφωνική της Μόσχας, Γιώργος Νταλάρας, Μαρία Φαραντούρη κ.ά.). Στην Κύπρο συνεργάστηκε και συνεχίζει να συνεργάζεται με διάφορες μπάντες και μουσικούς. Το 2012 σχημάτισε το «Ioannis Vafeas Project», παίζοντας κυρίως αυθεντική τζαζ μουσική. Μέσα στο 2016 αναμένεται να κυκλοφορήσει και ο πρώτος δίσκος ακτίνας του σχήματος με πρωτότυπες συνθέσεις. Ο Ιωάννης Βαφέας από το 2009 στηρίζεται από την, ίσως, καλύτερη εταιρεία κυμβάλων στον κόσμο, «Zildjian».

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 7 Φεβρουαρίου 2016, σ. 4.