Περιθωριακά 53

Χαρακτηριστικό έργο του «Βιεννέζικου Ακσιονισμού» από τον Γκίντερ Μπρους

Ακσιονισμός

(Βιεννέζικος Ακσιονισμός)

Περιθωριακά-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου

Σύντομο σε διάρκεια και βίαιο στις δημιουργικές δραστηριότητές του καλλιτεχνικό κίνημα της αβανγκάρντ το οποίο δημιουργήθηκε στην Αυστρία (Βιέννη) κατά τη δεκαετία του ’60 και έδρασε συλλογικά μέχρι το 1971

Αυτό το κίνημα, που διακρίνεται για τη βιαιότητά του, εμφανίστηκε στην Αυστρία κατά τη δεκαετία του ’60, γι’ αυτό και συχνά ονομάζεται «Βιεννέζικος Ακσιονισμός». Εκπροσωπείται κυρίως από τους καλλιτέχνες Χέρμαν Νιτς, Ότο Μίελ, Άλφονς Σίλερ, Γκίντερ Μπρους, Άρνουλφ Ράινερ και Ρούντολφ Σβαρτσκόγκλερ.

   Οι ακσιονιστές αντιμετωπίζουν το σεξ σαν ένα από τα κυριότερα εργαλεία της επανάστασής τους. Το σώμα γίνεται το ουσιαστικό υλικό της τέχνης και εκφράζεται στις περφόρμανς και στα χάπενινγκ, στα οποία η γύμνια, το αίμα και το σπέρμα οδηγούν τη σεξουαλική πρόκληση στα άκρα. Η αποστροφή, ο φυσικός πόνος και η επιθετικότητα αποτελούν συστατικά στοιχεία αυτών των τελετουργικών.

   Σε απάντηση στα κρέατα και στους σκελετούς του Νιτς, ο Σίλινγκ εκθέτει τον Μάρτιο του 1965 ένα γδαρμένο πρόβατο που στάζει αίμα. Στριφογυρίζοντας το ζώο, ραντίζει το κοινό με αίμα, εκσφενδονίζει αυγά στους τοίχους και στο τέλος τρώει ένα τριαντάφυλλο. Μερικά τελετουργικά, που ολοκληρώνονται μέσα σε πολλές ημέρες χωρίς την παρουσία κοινού, απαθανατίζονται σε φωτογραφίες. Οι τελετές, οι λιτανείες και οι μιμήσεις θρησκευτικών τελετουργικών του Νιτς («Όργια και μυστήρια», Θέατρο Ο.Μ.) συνδέουν με έναν ιερόσυλο τρόπο το σεξ με το μυστικισμό. Το αίμα, κόκκινο, καφετί ή μαύρο σε νερόλακκους, κηλίδες και πιτσιλιές, ξεραμένο ή νωπό, γίνεται υλικό της ζωγραφικής και χρησιμεύει για τη δημιουργία τοιχογραφιών με τη συμμετοχή του κοινού.

   Ο «Βιεννέζικος Ακσιονισμός» τοποθετείται στο πλαίσιο της ουτοπίας μιας εναλλακτικής κοινωνίας. Απέναντι σε έναν κόσμο που αντιμετωπίζεται με ακραίο και απαισιόδοξο τρόπο, καθιστά την τέχνη και τη δραματοποίηση του τρόμου μορφή κοινωνικής και πολιτικής πάλης. Επίσης, βρίσκει σε έναν οξυμένο αισθησιασμό, που φτάνει στα όρια του ανυπόφορου, ένα δυνατό μοχλό εξουσίας ενάντια σε έναν αποπνικτικό αιώνα. Η αστυνομία θα επέμβει πολλές φορές για να θέσει τέρμα σε αυτές τις ενέργειες. Θα γίνουν δικαστικές διώξεις.

   Το 1971 ο Νιτς θα αποκτήσει ένα χώρο, το «Prinzendorf», όπου θα διεξάγονται όλες οι εκδηλώσεις του θεάτρου του. Πιο πολύ επηρεασμένος από τον Υβ Κλάιν και τον Πιέρο Μαντσόνι, ο Σβαρτσκόγκλερ, που πέθανε το 1969 σε ηλικία 28 ετών, δημιουργεί από το 1965 κάποιες συνθέσεις στις οποίες χρησιμοποιούνται πάσης φύσεως υλικά: χρώματα ζωγραφικής, εντόσθια κότας ή ψαριού, επίδεσμοι και γάζες με τους οποίους τυλίγει το σώμα, χειρουργικά εργαλεία προορισμένα για ακρωτηριασμούς. Έντονα επηρεασμένος από τον εξπρεσιονισμό και την action painting, ο Μπρους, που θα συναντήσει την ομάδα το 1964, δημιουργεί έργα με κραυγαλέες σαδομαζοχιστικές αναφορές, και προχωρά σε αυτοακρωτηριασμούς, στην αρχή σε συμβολικό επίπεδο και κατόπιν στην πράξη. Ο Μπρους μετατρέπει την πορνογραφία και τη σκατολογία σε ένα είδος αδυσώπητης κριτικής ενάντια σε μια αυστριακή κοινωνία της καταστολής και της κρίσης. Καταδικασμένος από την αυστριακή δικαιοσύνη καταφεύγει στο Βερολίνο.

   Το κίνημα του «ακσιονισμού», που αναφέρεται συχνά στον Μποντλέρ, τον Νίτσε, τον Σίλε, τον Κοκόσκα και τον Αρτό, ειδικά στο «θέατρο της σκληρότητας», έχει ως αφετηρία μια προπατορική ασθένεια του ανθρώπου η οποία δεν θα θεραπευτεί παρά μόνο μέσω της ομοιοπαθητικής, δηλαδή θεραπεύοντας το κακό με το κακό.

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 19 Ιουλίου 2015, σ. 5.