Περιθωριακά 44

Ο Lenny Bruce ελέγχεται (sic) από αστυνομικό όργανο (trés sic)  

Lenny Bruce

«Ένας βωμολόχος κωμικός στην εποχή του μακαρθισμού»

Περιθωριακά-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου

Ένας προβοκάτορας στη μακαρθική, πουριτανική και αστυνομοκρατούμενη Αμερική του ’50, o Λένι Μπρους (Lenny Bruce 1925-1966) συγκαταλέγεται στην ίδια «οικογένεια» με τον Σουίφτ, τον Ραμπελέ και τον Αριστοφάνη

  

Ο Λέοναρντ Άλφρεντ Σνάιντερ, γνωστός ως Λένι Μπρους, γεννήθηκε στις 13 Οκτωβρίου του 1925 στη Μινεόλα της Νέας Υόρκης. Όταν ήταν πέντε χρονών οι γονείς του πήραν διαζύγιο και ο μικρός Λένι μεγάλωσε με τη μητέρα του. Στα 16 του έφυγε από το σπίτι και κατατάχθηκε στον Αμερικανικό Στρατό. Υπηρέτησε στο μέτωπο της Βόρειας Αφρικής, όπου και πολέμησε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Επέστρεψε  στη χώρα με μετάλλια θάρρους και ανδρείας. Μετακόμισε ξανά με τη μητέρα του στη Νέα Υόρκη, που είχε στην ιδιοκτησία της σχολή χορού.

Το ξεκίνημα

Ο Λένι σε ηλικία μόλις 22 ετών έκανε την πρώτη του εμφάνιση ως διασκεδαστής-κωμικός σε σκηνή στο Μπρούκλιν. Το ταλέντο του ήταν εμφανές. Η πορεία του διαγραφόταν ευοίωνη και τα χρήματα που κέρδιζε από το stand up ήταν αρκετά για να συντηρήσει τον εαυτό του. Παρόλα αυτά, ξαφνικά κι αψυχολόγητα εγκαταλείπει τα πάντα και κατατάσσεται στο εμπορικό ναυτικό, ταξιδεύοντας στην Ευρώπη. Μετά από ένα χρόνο επιστρέφει στη Νέα Υόρκη, παντρεμένος με τη Χάνεϊ Χάρλοου, μια πρώην στρίπερ. Η Χάρλοου στρέφεται στο τραγούδι και φορές συνοδεύει τον περφόρμερ σύζυγό της στις παραστάσεις του.

Το Ίδρυμα Οικονομικής Ενίσχυσης & Η απογείωση

Παράλληλα με τη συμμετοχή του σε κωμικά νούμερα, ο Λένι ίδρυσε έναν οργανισμό  που είχε σκοπό την οικονομική ενίσχυση μιας αποικίας λεπρών στη Νέα Γουινέα. Το ίδρυμα δεν είχε αίσια κατάληξη. Σε μικρό χρονικό διάστημα, ο Λένι είχε καταφέρει να συγκεντρώσει ένα ύποπτα μεγάλο ποσό και ένα ταξίδι του στη Νέα Γουινέα κίνησε ακόμη μεγαλύτερες υποψίες. Το αποτέλεσμα ήταν να συλληφθεί με τις κατηγορίες, όμως, να αποσύρονται. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που η αστυνομία ασχολήθηκε με τον Λένι Μπρους, και δεν θα ήταν η τελευταία. Απογοητευμένος ο Λένι μετακομίζει με τη σύζυγό του στην Καλιφόρνια, με το γάμο τους να αντιμετωπίζει προβλήματα.
   Το 1955 το ζευγάρι απέκτησε μία κόρη, αλλά το παιδί δεν στάθηκε αφορμή να μην χωρίσουν. Εκείνη την εποχή, περίπου, ο Λένι αποκτά εθιστική σχέση με τις ναρκωτικές ουσίες. Η δεκαετία που ακολουθεί είναι η περίοδος που η καριέρα και η φήμη του Λένι εκτοξεύτηκαν. Με τους προσωπικούς του δαίμονες να τον κυριεύουν, ο Λένι Μπρους υιοθέτησε ένα πιο σκοτεινό και εναλλακτικό ύφος πάνω στη σκηνή. Αυτό θα ήταν και το αποτύπωμά του στο χώρο της stand up comedy. Η σάτιρα του άγγιζε, εάν όχι ξεπερνούσε, τα όρια της στοχευμένης αισχρότητας, κάτι που δεν άρεσε στην κοινωνία. Τα αστεία του… δεν «αστειεύονταν»! Πίσω από τα γέλια και την αμηχανία κρυβόταν η ωμή αλήθεια. Ο Λένι Μπρους κατηγορούσε τον καπιταλιστικό ανταγωνισμό και τα ψέματα της θρησκείας. Τα λόγια του ήταν γεμάτα βρισιές και οι χειρονομίες του συνδέονταν με σεξιστικά υπονοούμενα. Δεν προκαλούσε για να αποκτήσει χρήματα και δημοσιότητα. Ο τρόπος που εκδηλωνόταν ήταν μία κραυγή, μια προσπάθεια αφύπνισης της κοινωνίας. Όμως ο μέσος Αμερικανός ένιωθε προσβεβλημένος από τα καυστικά σχόλια και τη φρασεολογία του διασκεδαστή.

Οι περιβόητες δίκες

Η αθυροστομία του Λένι Μπρους του κόστισε πάμπολλες συλλήψεις. Η κατηγορία, ήταν σχεδόν πάντα, η προσβολή της δημόσιας αιδούς. Προφανώς, ο βαθύτερος λόγος δεν ήταν ποτέ αυτός. Η διασάλευση και ο διασυρμός της καθεστηκυίας τάξης και το ξεγύμνωμα της σοβαροφανούς ηθικής νόρμας, είναι ο φόβος και ο τρόμος κάθε εξουσίας. Το 1961, μετά την απέλασή του από τη Μεγάλη Βρετανία, το FBI συλλαμβάνει τον Λένι Μπρους με την επάνοδό του στις Η.Π.Α., με την κατηγορία της εξύβρισης και της αντιπατριωτικής συμπεριφοράς. Ο δημιουργός του «Πώς να λέτε βρομόλογα και να επηρεάζετε τους ανθρώπους», πέρασε από μία πολύκροτη δίκη, αλλά αθωώθηκε. Οι συλλήψεις και οι διώξεις δεν σταματούν εδώ, άλλωστε και ο ίδιος ο Λένι Μπρους δεν σκέφτηκε ποτέ να «μασήσει» τα λόγια του. Προς το τέλος της σταδιοδρομίας του η αστυνομία δεν δίστασε να βιντεοσκοπήσει την παράσταση του Λένι που έδινε σε μικρά καφέ. Τον Μάρτιο του 1964, ένας πρώην πράκτορας της CIA παρακολούθησε την παράστασή του στο «Au Go Go» στη Νέα Υόρκη. Στη συνέχεια τον κατέδωσε, χωρίς δεύτερη σκέψη. Η δεύτερη περιβόητη δίκη του Λένι Μπρους ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 1964, και κράτησε παραπάνω από οκτώ μήνες. Αρκετοί γνωστοί καλλιτέχνες στάθηκαν στον πλευρό του υποστηρίζοντας δημόσια το δικαίωμά του στην αδυσώπητη σάτιρα. Ανάμεσά τους και οι Γούντι Άλεν, Μπομπ Ντίλαν, Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Τέσσερις μήνες με κατ’ οίκον περιορισμό, ήταν η πρωτόδικη απόφαση, με τον Λένι να ασκεί έφεση, της οποίας δεν πρόλαβε να μάθει ποτέ την ετυμηγορία.  

Το τέλος

Η επιτυχία του κωμικού άρχισε να παίρνει την κατηφόρα τη δεκαετία του ’60. Εξαιτίας των ναρκωτικών και των τολμηρών του παραστάσεων, του απαγορεύτηκε η είσοδος στην Αυστραλία, την Αγγλία και τη Σκωτία. Οι ιδιοκτήτες των χώρων που εμφανιζόταν έπαψαν να κλείνουν συμφωνίες μαζί του γιατί δεν επιθυμούσαν να έχουν προβλήματα με την αστυνομία. Σταδιακά, ο Λένι Μπρους απομακρύνθηκε από το χώρο του θεάματος, μια κι όλες οι πόρτες που χτυπούσε παρέμεναν κλειστές, και δήλωσε πτώχευση. Στις 3 Αυγούστου του 1966 τον βρήκε νεκρό στο σπίτι του, στο Λος Άντζελες, ο συγκάτοικός του. Η υπερβολική δόση της ηρωίνης, που έκανε χρήση για τελευταία φορά, του έδωσε τη χαριστική βολή. Ήταν, μόλις, 40 χρονών. Ως κατακλείδα, αξίζει να αναφερθεί, πως το 2003, ο Κυβερνήτης της Νέας Υόρκης, Τζορτζ Πατάκι ζήτησε δημόσια συγγνώμη για τη δίκη του 1964, αποκαθιστώντας έτσι τη φήμη του εκρηκτικού κι ασυγκράτητου αυτού κωμικού.

Η ταινία «Λένι ο βρομόστομος»

Κυκλοφόρησε στις κινηματογραφικές αίθουσες το 1974. Γυρισμένη σε ασπρόμαυρο φιλμ, και με έναν εκπληκτικό Ντάστιν Χόφμαν στον καλύτερο ίσως ρόλο της καριέρας του, η ταινία του Μπομπ Φος αναβιώνει όλο το κλίμα της Αμερικής των ’60s και του κινήματος της αντικουλτούρας, αποτίνοντας φόρο τιμής στο μεγάλο αυτόν καλλιτέχνη. Πιστή μεταφορά της δραματικής ζωής του αντικομφορμιστή «διασκεδαστή», που το χιούμορ και η επίθεσή του στο κατεστημένο τον έκανε πασίγνωστο στη δεκαετία του ’60.

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 17 Μαΐου 2015, σ. 5.