Παντοδάπαισι μεμειχμένα χροίαισιν 15

Ο Κώστας Ρεούσης απαγγέλλει Οδυσσέα Ελύτη στο «Καφενείο Πρόζακ», στη Λευκωσία, Σάββατο, 18 Μαρτίου 2017, 18:56… ακριβώς & ακριβός, φωτογραφία Χάρης Παναγιώτου

Οδυσσέας Ελύτης

[02.11.1911-18.03.1996]

21 Χρόνια Από Τον Θάνατό Του

[Σύντομο Υπόμνημα]

Κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας,

παράλειψη θα ήταν να μην ευχαριστήσω, αρχικά, τον κύριο Ορέστη Κάλβαρη που είχε την καλοσύνη να δεχτεί και φιλοξενήσει το ελάχιστο αυτό ποιητικό γεγονός στη μνήμη του Οδυσσέα Ελύτη, και εν συνεχεία εσάς που βρίσκεστε απόψε εδώ. Ελπίζω πως έχετε την υπομονή να ανεχτείτε τόσο τον Κωνσταντίνο Α. Ει. Παπαθανασίου όσο και τον Κώστα Ρεούση. Ο δεύτερος επέλεξε, όχι τυχαία, να ακούσετε την ποιητική συλλογή του Οδυσσέα Ελύτη, «Τα ελεγεία της Οξώπετρας», που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1991 από τις εκδόσεις Ίκαρος, στην Αθήνα.

   Στο τεύχος 3, Μάρτης-Απρίλης 1981, του περιοδικού «η λέξη» (δέκα χρόνια πριν την κυκλοφορία της προαναφερθείσας συλλογής), οι εκδότες Αντώνης Φωστιέρης και Θανάσης Νιάρχος ρωτούν τον Ποιητή, στη σελίδα 244: «Σε ποιες μεγάλες περιόδους θα μπορούσατε να χωρίσετε σήμερα σεις ο ίδιος το έργο σας, ποια είναι τα κυριαρχικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις περιόδους αυτές;». Κι ο Ποιητής απαντά, στην ίδια σελίδα: «Αυτές οι διαιρέσεις μπορεί να είναι χρήσιμες όταν γίνονται από τους ιστορικούς της Λογοτεχνίας μας, για λόγους παιδαγωγικούς. Για μας όμως τι νόημα έχουν; Μπορεί να έχω περάσει από δοκιμασίες, περιπέτειες εκφραστικές και μεταμορφώσεις αφού ανήκω σε μια γενιά που δεν επρόλαβε να γεράσει με τα ιδανικά που έθρεψαν τη νεότητά της. Θα προτιμούσα όμως να σωπάσω παρά να μεταβληθώ σε μιαν αντιγραφική μηχανή του εαυτού μου. Θέλω να πιστεύω ότι υπάρχει μια βαθύτερη ενότητα σ’ όλη τη διαδρομή της ποιητικής μου προσπάθειας. Ότι είμαι και από την άλλη μεριά, ο ίδιος όπως λέω στη Μαρία Νεφέλη. Εκείνο που ίσως μπερδεύει τους κριτικούς μου είναι η ανάπτυξη μέσα στην ίδια στιγμή των δύο ροπών που με διακατέχουν. Και εννοώ την ακατάπαυστη και μυστική επικοινωνία μου με την ύλη, από το ένα μέρος, και από το άλλο, τη συνεχή τάση μου προς το υπερβατικό, τα δύο αυτά που έχουμε συνηθίσει να τα νοούμε χωριστά. Μήπως όμως, αυτό ακριβώς, αποτελεί και το δακτυλικό μου αποτύπωμα; Ο ποιητής είναι ο τελευταίος που μπορεί και δικαιούται να κρίνει το έργο του. Αφήνω ότι μια συνέντευξη είναι ο πιο ακατάλληλος τόπος για ν’ αποτολμηθεί μια τέτοιου είδους προσπάθεια. Ειλικρινώς, δεν μπορώ να σας πω τίποτε άλλο. Μπορώ μόνο να σας μιλήσω για τα καινούργια μου έργα. Είναι τα Τρία Ποιήματα με σημαία ευκαιρίας που ελπίζω να κυκλοφορήσουν μέσα στον χρόνο αυτόν. Ύστερα είναι Ο Μικρός Ναυτίλος που, δείγματά του δημοσιεύτηκαν προ καιρού σε περιοδικό. Και είναι τα Ελεγεία της Οξώπετρας μια σειρά από ποιήματα που έχω ακόμη στη μέση και που παρακαλώ να μου δοθεί η δύναμη να τα ολοκληρώσω. Οξώπετρα είναι, γεωγραφικά μιλώντας, ένα ακρωτήριο στο νησί της Αστυπαλαίας. Για μένα είναι το πιο προχωρημένο σημείο της γης μέσα στη θάλασσα, το πιο προχωρημένο σημείο της εποχής μας μέσα σε μιαν άλλη εποχή, και το πιο προχωρημένο σημείο της ζωής μου μέσα στον θάνατο. Ίδωμεν.».

   Αναφορικά με το τριμερές ποίημα «Θάνατος και Ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου», που ολοκληρώθηκε το 1969, αρκούμαι στο βιβλιογραφικό σημείωμα του Ποιητή, όπως υπάρχει στη συλλογή του «Τα Ετεροθαλή», εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα, Φεβρουάριος 1980, δεύτερη έκδοση, σελίδα 57: «Ο Θάνατος και Ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου τυπωμένος στο εξωτερικό σε 111 αριθμημένα αντίτυπα, με γράμματα και κοσμήματα χαραγμένα από τον γλύπτη Κώστα Κουλεντιανό, κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1971.».

   «Ίδωμεν» και ακούσουμε, τώρα, τον Κώστα Ρεούση, ν’ απαγγέλλει.

Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου

Λευκωσία, Κυριακή, 5 Μαρτίου 2017 

Το σύντομο αυτό υπόμνημα εκφωνήθηκε στην εκδήλωση μνήμης για τα 21 χρόνια από τον θάνατο του Οδυσσέα Ελύτη, στο «Καφενείο Πρόζακ», στη Λευκωσία, το Σάββατο, 18 Μαρτίου 2017.