Περιθωριακά 25

Ο Abel Paz (1921-2009)

Abel Paz

«Φραγκοσυκιές & Σκορπιοί»

[Περιθωριακά-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου]

Ένα γλαφυρότατο αυτοβιογραφικό, και όχι μόνο, βιβλίο, του σπουδαίου αναρχικού, για τα χρόνια που προηγήθηκαν της Ισπανικής Επανάστασης του 1936

Ολοκληρώνοντας κι αυτό το αφιέρωμα, στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, τα «Περιθωριακά» της τελευταίας Κυριακής του Αυγούστου επιλέγουν και παρουσιάζουν ένα σημαντικό βιβλίο από τον ελευθεριακό χώρο, καμωμένο με αγάπη και μεράκι, του διάσημου Ισπανού αναρχικού Abel Paz (1921-2009).

  Το βιβλίο του Diego Camacho Escámez, γνωστότερου με το ψευδώνυμο Abel Paz, «Φραγκοσυκιές και Σκορπιοί», κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2013, από τον ανεξάρτητο κι έναν από τους σοβαρότερους εκδοτικούς οίκους στην εποχή μας, «Πανοπτικόν» της Θεσσαλονίκης. Όπως όλα τα βιβλία του εκδοτικού, έτσι κι αυτό «κτίστηκε» με περισσή σπουδή και γνώση από τη μεταφράστρια Καλλιρρόη Τσολακίδου, με πρόλογο και επιμέλεια του Νίκου Νικολαΐδη και με φιλολογική επιμέλεια του ιδρυτή-ιδιοκτήτη του «Πανοπτικού», Κώστα Δεσποινιάδη.

   Αναφέρουν, λοιπόν, οι συντελεστές του βιβλίου στο οπισθόφυλλο: «Τα βιβλία των ελευθεριακών ιστορικών, όπου η ιστορική έρευνα είναι αδιαχώριστη από την αφοσίωση στον αγώνα, προσφέρουν σήμερα στον αναρχισμό δύναμη και συνοχή με τρόπο εξίσου ζωτικό με εκείνον του έργου φιλοσόφων και θεωρητικών, γιατί τα βιβλία αυτά αναδεικνύουν την ιστορική και την ανθρώπινη διάσταση του αναρχισμού. Η συνεισφορά των αυτοβιογραφιών και των απομνημονευμάτων συγκροτεί μια ελευθεριακή βιβλιοθήκη ακαταμάχητη, ένα εργαλείο για να διευρυνθούν οι προοπτικές του κοινωνικού κινήματος να ξυπνήσει η φαντασία του. Μέσα από τέτοιες προσπάθειες, το παρελθόν έρχεται στη ζωή, στη δική μας ζωή.

   »Η απάντηση στο ερώτημα ‘γιατί επιλέγουμε σήμερα να εκδώσουμε αυτό το βιβλίο’ είναι απλή: σε αυτό καταγράφονται οι εμπειρίες και τα βιώματα ενός εξεγερμένου που έγινε εξεγερμένος και έμεινε για πάντα εξεγερμένος επειδή έζησε ως παιδί στην ελευθεριακή Ισπανία. Ο συγγραφέας περιγράφει έναν άλλο κόσμο: την αυτοδιαχείριση της ουτοπίας, έναν κόσμο στον αντίποδα της διαχείρισης της δυστοπίας που σήμερα μας υπόσχεται η παγκοσμιοποιημένη δικτατορία του χρήματος και της απόγνωσης.».

Γράφοντας την ιστορία του μέλλοντος

Στον πρόλογό του ο Νίκος Νικολαΐδης κατατοπίζει τον αναγνώστη επακριβώς για το τι θα διαβάσει, προετοιμάζοντάς τον για τη σκληρή αλήθεια γεγονότων και καταστάσεων, που ο Paz, «με πυρωμένη την καρδιά και παγωμένο το κεφάλι», αποκαλύπτει. Βασικά, το βιβλίο αποτελεί το πρώτο τμήμα της αυτοβιογραφίας του συγγραφέα, και καλύπτει τα πρώτα χρόνια της ζωής του, από το 1921 μέχρι το 1936. Είναι γνωστό πως η κοινωνική επανάσταση στην Ισπανία διανύει, ούτε λίγο ούτε πολύ, 40 χρόνια (1896-1936). Τίποτα, σ’ αυτόν τον κόσμο δεν ξεσπά ξαφνικά, έτσι για να έχουνε να γράφουνε οι επιδερμικοί-αμόρφωτοι δημοσιογράφοι-βρικόλακες της επικαιρότητας που πουλάει κι αύριο, εάν όχι ψες, ξεχνιέται με την επόμενη είδηση να κονιορτοποιεί τη σημαντικότητα της προηγούμενης.

   Είναι αυτό ακριβώς που καταγράφει ο Νίκος Νικολαΐδης στο πρόλογό του: «Γιατί σήμερα στην Ελλάδα της κρίσης επιλέγουμε να εκδώσουμε ένα βιβλίο που αναφέρεται στα μακρινά χρόνια 1921-1936; Ίσως μέρος της απάντησης να είναι το γεγονός πως τμήμα της κληρονομιάς του ανδαλουσιάνικου αγροτικού αναρχισμού που περιγράφει ο συγγραφέας αποτελούν τόσο η κοινότητα της Marinaleda όσο και οι σύγχρονες καταλήψεις γης στην Ανδαλουσία (από Ισπανούς αγρότες μαζί με Άραβες μετανάστες) οι οποίες γεννιούνται ως συλλογική και αλληλέγγυα αντίδραση στη σημερινή κρίση. Ίσως μέρος της απάντησης να είναι τα λόγια του Ντουρούτι στη συνέντευξή του στον Pierre Van Paassen («Toronto Daily Star», Αύγουστος 1936: ‘Είμαστε αποφασισμένοι να τελειώνουμε με το φασισμό μια και καλή. Ναι, και παρά την κυβέρνηση […] Καμία κυβέρνηση στον πλανήτη δεν θα πολεμήσει μέχρι θανάτου το φασισμό. Όταν η αστική τάξη βλέπει την εξουσία να γλιστρά από τα χέρια της, καταφεύγει στο φασισμό για να σωθεί’.».

   Δυστυχώς, για όλους μας, ελάχιστα έχουν γίνει έκτοτε. Πλέον ο «φασισμός» φοράει την προσωπίδα της «δημοκρατίας», καταδυναστεύοντας και εξαγοράζοντας διαμέσου της δήθεν φιλελεύθερης οικονομίας-κοινωνίας ανθρώπους και συνειδήσεις. Κι αν η Ελλάδα βρίσκεται εδώ και 7 και πλέον χρόνια στο σταυρό, τι να πει κανείς για την Κύπρο, που συγχυστήκαμε επειδή μας έκλεψαν τα κλεμμένα… και με τον Τούρκο ν’ αλωνίζει μέσω χρησιμοθηρικών συνομιλιών;   

Ένας Ανδαλουσιανός της Αλμερίας

Συνιστώ ανεπιφύλακτα το βιβλίο του Paz, «Φραγκοσυκιές και Σκορπιοί», στους αναγνώστες και μη αυτής της στήλης. Είναι η ιστορία ενός ανθρώπου και μίας χώρας. Είναι η ιστορία της ελευθερίας ενός ανθρώπου και της ελευθερίας μίας χώρας, Είναι η ιστορία του δίκαιου ενός ανθρώπου και του δίκαιου μίας χώρας.

  Ας ακούσουμε το συγγραφέα να μιλά απλά, κατανοητά, αληθινά από τις πρώτες κιόλας γραμμές του βιβλίου του, εισάγοντας τον αναγνώστη με τον πλέον όμορφο και σκληρό τρόπο στο τι θα διαβάσει παρακάτω: «Ήρθα σε αυτόν τον κόσμο πέντε η ώρα το πρωί, στις 12 Αυγούστου του 1921, χάρις στον κόπο της μάνας μου και την έκτακτη βοήθεια μιας γειτόνισσας, πιο έμπειρης στις γέννες από την πρωτάρα μάνα μου, μια κι εγώ ήμουν το πρώτο της παιδί. Οι συνθήκες της γέννησής μου ήταν οι αναμενόμενες για την επαρχία εκείνης της εποχής. Γεννήθηκα, λοιπόν, όπως κάθε άλλο παιδί της γειτονιάς και για να χρησιμοποιήσω και τη λαϊκή ρήση, με το θέλημα του Θεού.

   »Τόπος γέννησής μου η Αλμερία, η πρωτεύουσα της πιο ταλαιπωρημένης επαρχίας της Ιβηρικής Χερσονήσου, τόσο από το μεσογειακό κλίμα όσο και από τα χτυπήματα της κεντρικής κρατικής εξουσίας της Μαδρίτης. Ακριβής τοποθεσία: Λας Τσοθίγιας· συνοικία: Λος Μολίνος.

   »Οι γονείς μου ήταν αγρότες, μεροκαματιάρηδες, άνθρωποι της γης χωρίς γη, μέλη της λεγεώνας των καταδικασμένων από βασιλιάδες, αριστοκράτες, στρατιωτικούς και ανθρώπους της Εκκλησίας, μέλη της λεγεώνας των αιωνίως καταδικασμένων να ζουν ως απόκληροι.». Αυτά. Καλό φθινόπωρο!

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 28 Αυγούστου 2016, σ. 6.