Περιθωριακά 40

Ο ποιητής Ναζίχ Αμπού-Αφάχ

Περιοδικό Θράκα # 5-6, Καλοκαίρι-Φθινόπωρο 2015

«Nazih Abou Afach»

[Περιθωριακά-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου]

Το εξαίρετο περιοδικό της Λάρισας, με ανανεωμένο πρόσωπο, παρουσιάζει στην ύλη του έναν από τους πιο αντιπροσωπευτικούς ποιητές της Συρίας και του αραβικού κόσμου, του οποίου η τύχη αγνοείται.

Το κακό που συμβαίνει δεκαετίες τώρα στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, και πολύ πρόσφατα στη Συρία -με το Ισλαμικό Κράτος να προελαύνει, να οπισθοχωρεί, να καταλαμβάνει και να ανακαταλαμβάνει εδάφη- έφερε στην επιφάνεια δυναμικές φωνές της ποίησης που μάχονται για την ελευθερία και την ειρήνη των πολύπαθων πατρίδων τους.

  Μια τέτοια φωνή είναι και ο Nazih Abou Afach, όπου μεταφρασμένα ποιήματά του από τον Θωμά Ψύρρα βρίσκουμε στο νέο τεύχος #5-6, του λαρισινού λογοτεχνικού περιοδικού «Θράκα». Άλλωστε, η αραβική ποίηση -η τόσο λίγο γνωστή στο δυτικό κόσμο, με κάποιες εξαιρέσεις «κοσμοπολιτών» ποιητών ή ποιητριών- αποτελεί, ίσως, και μετά την ελληνική, μία «κατάθεση» πνοής και γραφής από τις παλαιότερες του κόσμου που γνωρίζουμε.   

Ο ποιητής

Ο Nazih Abou Afach (Ναζίχ Αμπού-Αφάχ) γεννήθηκε το 1946 στη Μαρμαρίτα, ένα χωριό στη δυτική Συρία στο Wadi Al-Nasaarah («Κοιλάδα των Χριστιανών»). Έζησε για ένα διάστημα στη Δαμασκό αλλά τελικά επέλεξε να επιστρέψει και να ζήσει στη Μαρμαρίτα. Εργάστηκε στον τομέα της εκπαίδευσης ως δάσκαλος, και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία. Είναι μέλος της Ένωσης Συγγραφέων της Συρίας και αρχισυντάκτης του μηνιαίου περιοδικού Al-Mada.

   Η ποίησή του είναι πολύ γνωστή στον αραβικό κόσμο και έχει μεταφραστεί στα αγγλικά και στα γαλλικά. Από το 1967 έχει δημοσιεύσει δεκαπέντε ποιητικές συλλογές. Οι σημαντικότερες από αυτές είναι: «Al-Wajhu Illithi La Yaghiibu» (Το πρόσωπο που δεν ξεθωριάζει, 1967), «Allah Qariibun Min Qalbi» (Ο Θεός είναι κοντά στην καρδιά μου, 1980), «Maa Yashbahu Kalaaman Akhiiran» (Τι μοιάζει με συζήτηση τον τελευταίο καιρό, 1997), «Indjiil Al-’A’maa» (Η Βίβλος των Τυφλών, 2003), «Al-Dhikrah Al-’Anaasir» (Η Μνήμη των Στοιχείων, 2005), «Ar-Raa ’ii Al-Hamadjii» (Ο βάρβαρος βοσκός, 2011).

   Ο Ναζίχ Αμπού-Αφάχ είναι μία από τις πιο αντιπροσωπευτικές ποιητικές φωνές της Συρίας. Η ποίησή του χαρακτηρίζεται από βαθιά στυλιστική ελευθερία, από παρρησία και φρεσκάδα που δίνει η δύναμη της ειλικρίνειας· τρυφερός και είρων, δεν διστάζει να μιλήσει με απλότητα για την απογοήτευση ώστε να περισώσει την ελπίδα. Τα τραγικά γεγονότα του εμφυλίου πολέμου (ή μάλλον των πολλών εμφυλίων που διεξάγονται ταυτόχρονα) στη χώρα του έχουν σημαδέψει την ποίησή του. Σήμερα δεν γνωρίζουμε εάν ο ποιητής είναι ζωντανός γιατί τις περιοχές κατέλαβαν οι φανατικοί του ISIS, οι οποίοι απαγορεύουν επί ποινή θανάτου τη δημιουργία «κοσμικής» ποίησης.  

Δύο ποιήματα

Παραθέτουμε αυτούσια δύο ποιήματα του Ναζίχ Αμπού-Αφάχ, στην εξαιρετική και σημαίνουσα μετάφραση του Θωμά Ψύρρα, όπως τα συναντούμε στις σελίδες 71-72 του τεύχους 5-6, της δεύτερης περιόδου, του περιοδικού «Θράκα», με την ευχή η διεθνής κοινότητα (λέμε τώρα) να ενδιαφερθεί για την τύχη του ποιητή. Ο Θωμάς Ψύρρας, εκτός από τα παρακάτω ποιήματα, έχει μεταφράσει επίσης και τα: «Πριν την ασπιρίνη», «Ο άλλος ή στο όρυγμα της μάχης», «Μ’ έχει κοροϊδέψει ο Θεός», και «Φουκουσίμα» (1. Τσουνάμι, 2. Περιγραφή του θανάτου, 3. Το «σε έξι ημέρες» του Κυρίου, 4. Προσευχή προς τον Θεό του 21^ου αιώνα).

Διεύθυνση Ταφής

Οι νεκροί πολλαπλασιάζονται και το χώμα έχει κορεσθεί από θάνατο./Ενώ εμείς τους είπαμε: «Εσείς ενάρετοι, μην πεθαίνετε όλοι μονομιάς!»/Ενώ εμείς τους είπαμε: «Σκεφτείτε τις δυνατότητες του εδάφους!»/Όχι, το χώμα, το οποιοδήποτε χώμα δεν μπορεί να προλάβει αυτή την ποσότητα από μπαγιάτικη σάρκα και οστά./Οι νεκροί πρέπει να οπλιστούν απαραίτητα με καλούς τρόπους και να έχουν υπομονή./Οι δίκαιοι νεκροί πρέπει να σταθούν σε ειρηνικές και οργανωμένες σειρές./Οι νεκροί πρέπει να συνεργαστούν. Πρέπει να εμπιστευθούν την αποτελεσματικότητα των θεών τους. Πρέπει να ακούσουν τον όχλο, τους άπιστους και τους ποιητές του χαμένου χρόνου./Οι νεκροί πρέπει να είναι ικανοποιημένοι. Πρέπει να εμπιστεύονται τους βοσκούς των φαντασμάτων τους, για μεγάλο χρονικό διάστημα ή για μικρό, έτσι ώστε να οδηγηθούν στον τάφο μαζί, ο καθένας σύμφωνα με τις ικανότητές του, ο καθένας ανάλογα με το βάρος του πτώματός του, ο καθένας ανάλογα με την ομάδα αίματος, την ημερομηνία βάπτισης και την ακολουθία του αριθμού της ταυτότητάς του./Οι νεκροί πρέπει να πιστέψουν ότι οι θεοί δεν τους βάζουν να πεθάνουν για να θαφτούν σε ζώσα γυμνότητα./Και, εν αναμονή απόκτησης της νέας γης, νέων νεκροταφείων και σκότους νέων αιωνιοτήτων, οι νεκροί πρέπει να περιμένουν τη σειρά τους για ταφή./Οι νεκροί πρέπει να μάθουν να συμπεριφέρονται σωστά.

Καταδικασμένα

Δεν είναι επειδή φοβάμαι, ούτε επειδή είμαι απαισιόδοξος, ούτε

γιατί έχω την καρδιά ενός δειλού,

Όμως, κάθε φορά που ζω τη βία ενός πολέμου

Σκέφτομαι μ’ αυτό τον τρόπο:

«Αν κάποιος πρόκειται να πεθάνει

Τότε θα είμαι εγώ προφανώς.»

Ο φίλος/εχθρός μου εκεί πέρα στο απέναντι χαράκωμα

Σκέφτεται με άλλο τρόπο:

«Αν κάποιος πρόκειται να επιβιώσει σ’ αυτό τον πόλεμο

Τότε θα είμαι εγώ προφανώς.»

Υπάρχει πάντα και μια άλλη μαρτυρία για κάποιον

που ο καθένας ξέρει αλλά κανείς δε δίνει σημασία στις σκέψεις του.

Αυτός στέκεται μόνος πάνω στο λόφο

Εποπτεύει ολόγυρα τα χαρακώματα

Και σκέφτεται τον πόλεμο με τρόπο διαφορετικό:

«Αν κάποιος πρέπει να πεθάνει και κάποιος να επιβιώσει,

Αυτό σημαίνει ότι όλα είναι καταδικασμένα.»

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 6 Δεκεμβρίου 2015, σ. 5.