Περιθωριακά 26

Ο Αργεντινός ποιητής Ούγκο Μουχίκα

Hugo Mujica

«Ο θάνατος είναι η απουσία της λέξης θάνατος»

[Περιθωριακά-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου]

Μία από τις πιο ξεχωριστές ποιητικές φωνές της Αργεντινής των τελευταίων ετών, ο Ούγκο Μουχίκα, αποτελεί ιδιαίτερη μορφή της ισπανόφωνης ποίησης με τη «λέξη» να αποτελεί το κέντρο των διηγηματικών του αντανακλαστικών

Γεννήθηκε στις 30 Αυγούστου του 1942 στο Μπουένος Άιρες. Οι ρίζες του ξεκινούν από τους Βάσκους της Ισπανίας, και πιο βαθιά από τους σεφαραδίτες από τη μεριά του πατέρα του και από το νότο της Ιταλίας (Σικελία), από τη μεριά της μητέρας του. Παιδί μιας προλεταριακής οικογένειας με έντονη συνδικαλιστική δράση και αναρχικές καταβολές.

   Μετά από ένα ατύχημα του πατέρα του, που τον άφησε τυφλό, και λόγω των οικονομικών δυσχερειών της οικογένειας, ο 13άχρονος Ούγκο ξεκινά να εργάζεται σε ένα εργοστάσιο κρυστάλλων, μέχρι το 1961. Παράλληλα ολοκληρώνει τις δευτεροβάθμιες σπουδές του σε νυχτερινό σχολείο, όπου και ο μικρός Ούγκο συναντά τον αγώνα και την αγωνία των ανθρώπων για «εργασία» και «μάθηση».

   Το 1961, με τουριστική βίζα, 37, μόλις, δολάρια στην τσέπη του και χωρίς να γνωρίζει λέξη αγγλικά φεύγει για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Ένας λόγος ήταν και η υποχρεωτική στράτευση στην πατρίδα του που ήθελε να αποφύγει.

Greenwich Village

Εγκαθίσταται στην περίφημη περιοχή, Greenwich Village, της Νέας Υόρκης όπου και έζησε από κοντά όλη εκείνη την έξαρση-επανάσταση της δεκαετίας του εξήντα. Εργάζεται όπου βρίσκει, σε δουλειές τυπικές για τους αλλοδαπούς μετανάστες, και αρχίζει να σπουδάζει συστηματικά φιλοσοφία στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, ενώ συνεχίζει τις σπουδές του και στον τομέα της ζωγραφικής.

   Συμμετέχει ενεργά στο ψυχεδελικό κίνημα που αναδύθηκε στις Η.Π.Α., τη δεκαετία του ’60. Εργάζεται και συνεργάζεται απευθείας με τους πρωτοπόρους του κινήματος, Timothy Leary και Ralph Metzner, σε πειράματα που είχαν να κάνουν με τη χρήση του LSD και άλλων παραισθησιογόνων ουσιών σε σχέση με τη διεύρυνση της δημιουργικής διαδικασίας.

   Τέλη του εξήντα, και αφήνοντας τις πλαστικές τέχνες, οι αναζητήσεις του δεν θα μπορούσαν να μην στραφούν στις ανατολικές θρησκείες. Γνωρίζει τον γκουρού Swami Satchidananda, μέσω του Άλεν Γκίνσμπεργκ, που τον μυεί στη μοναστική ζωή.

La orden Trapense

Ο Ούγκο Μουχίκα αποφασίζει να ασπαστεί το μοναστικό βίο, και παίρνοντας τον όρκο σιωπής, ζει 7 χρόνια σε μοναστήρια του Τάγματος του Trapense. Σ’ αυτά τα χρόνια της ηθελημένης σιωπής ανακαλύπτει την ποίηση. Ταξιδεύει στο Άγιο Όρος στην Ελλάδα, ακολουθώντας το δρόμο του ελληνορθόδοξου ησυχασμού, κι ύστερα από μια σειρά ταξιδιών στην Ευρώπη επιστρέφει στην Αργεντινή. Συνεχίζει να μονάζει σε μοναστήρι του ίδιου τάγματος στην πατρίδα του, κι ύστερα από μία επίσκεψη σε ένα παρόμοιο μοναστήρι στη Γαλλία αποφασίζει να σπάσει τον όρκο σιωπής και να ζήσει ως κοσμικός.

   Παράλληλα, όλα αυτά τα χρόνια, σπουδάζει Θεολογία και Ανθρωπολογία ενώ χρίζεται και ιερωμένος. Αφοσιώνεται αποκλειστικά στη γραφή, και μέχρι σήμερα συνεχίζει να δίνει σεμινάρια-διαλέξεις ανά τον κόσμο και να γράφει ακαταπαύστως.

Η ελληνική έκδοση

Παντελώς άγνωστος στο ελληνόφωνο κοινό της ποίησης, μόλις το 2015 μεταφράζονται για πρώτη φορά ποιήματά του στη γλώσσα μας από τον μεταφραστή Στάθη Ιντζέ και κυκλοφορούν στην, πλέον γνωστή (έστω σε λίγους) και πολύτιμη, σειρά «Αργεντινών Ποιητών», των εκδόσεων «Θράκα».

   Εδώ, στην εισαγωγή της, η Γιολάντα Ντελγάδο Μπατίστα αναφέρει: «Η δουλειά του Ούγκο Μουχίκα δεν επικεντρώνεται μόνο στην πνευματική δημιουργία, αλλά η λέξη αποτελεί και το κέντρο των διηγηματικών του αντανακλαστικών. Η λέξη ως πνευματική δημιουργία και ταυτόχρονα ως πεδίο στοχασμού. Η ποίησή του είναι μια σαφής αποκήρυξη του ίδιου του τού εαυτού, ώστε να μεταμορφωθεί σε έκφραση ζωής, δημιουργώντας έναν οικείο και ανεξάντλητο διάλογο με τον κόσμο.

   »Είναι ακριβώς αυτή η απρόσκλητη προσφορά, αυτή η απογύμνωση, που κάνει τον Ούγκο Μουχίκα έναν ανένταχτο συγγραφέα και μακάρι να είναι έτσι πάντα. Η πρόοδός του κατά τη διάρκεια των ετών ως εύπλαστος καλλιτέχνης, η παραμονή του για εφτά χρόνια σε ένα μοναστήρι αφοσιωμένος στον όρκο σιωπής, και η προσήλωσή του στην ποιητική δημιουργία, εμπλουτίζουν το έργο αυτού του πολυσύνθετου συγγραφέα μέσα στην απλότητά του.».

«Φθινοπωρινά απογεύματα μέσα μου»

μακριά, ανάμεσα στην ομίχλη,

ένα πουλί

φτερουγίζει, όπως απομακρύνονται τα πουλιά σε κάθε

φτερούγισμα, πουλιά

                        που οργώνουν την ομίχλη.

μια βροχή,

σταγόνα τη σταγόνα, πέφτει σ’ ένα δάσος

όπου το πράσινο γεννιέται

όπου ένα παιδί τρέχει κι εξαφανίζεται

                                                             μακριά.

φθινοπωρινά απογεύματα

και όλα εκεί, μακριά, εδώ, πάντα τίποτα

                                                 όπου γράφω τη λέξη μακριά.

(«Φωταγωγημένη Νύχτα», 1999, μετάφραση: Στάθης Ιντζές)

Εργογραφία

Ο Ούγκο Μουχίκα είναι πολυγραφότατος. Έχει γράψει, εκτός από ποίηση, δοκίμια, διηγήματα, μελέτες και πολλά άλλα. Η ποίησή του έχει μεταφραστεί και συνεχίζει να μεταφράζεται σε διάφορες γλώσσες. Επίσης πολλά από τα ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί. Το σημαντικότερο γεγονός, όμως, είναι πως ο Μουχίκα παραμένει δημιουργικός και μάχιμος αναφορικά με την «Υπόθεση Ποίηση». Παρακάτω παραθέτουμε την πλήρη εργογραφία του στα ισπανικά, που αφορά αποκλειστικά στις ποιητικές του συλλογές:

1. «Brasa blanca», Ed. Sitio del Silencio, Argentina, 1983

2. «Sonata de violoncello y lilas», Ed. Sitio del Silencio, Argentina, 1984

3. «Responsoriales», Ed. El Imaginero, Argentina, 1986

4. «Escrito en un reflejo», Ed. El Imaginero, Argentina, 1987

5. «Paraíso vacío», Ed. Troquel-Estaciones, Argentina, 1992

6. «Para albergar una ausencia», Ed. Pre-textos, España, 1995

7. «Noche abierta», Ed. Pre-textos, España, 1999

8. «Sed adentro», Ed. Pre-textos, España, 2001

9. «Casi en silencio», Ed. Pre-textos, España, 2004

10. «Y siempre después el viento», Ed. Visor, España, 2011

11. «Cuando todo calla», (XIII Premio Casa de América de Poesía Americana), Ed. Visor, España, 2013

12. «Barro desnudo», Ed. Visor, España, 2016 (υπό έκδοση)

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου 2016, σ. 6.