Περιθωριακά 58

Κάποιες απ’ τις αφίσες του γαλλικού Μάη του ’68

Οι αφίσες του Γαλλικού Μάη ’68

Περιθωριακά-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου

«Qui sème la misère

Récolte la colère

Révolution sociale et libertaire!»

!*!

«Όποιος σπέρνει τη μιζέρια

Θερίζει την οργή

Κοινωνική επανάσταση ελευθεριακή!»

(Σύνθημα του Γαλλικού Μάη ’68 σε τοίχο της Σορβόννης)

Λίγοι μήνες κατάφεραν στον 20ό αιώνα, να γίνουν «αυθύπαρκτοι», να μην έχουν ένα συγκεκριμένο χρόνο για να προσδιοριστούν με ακρίβεια. Στην Ελλάδα είχαμε τα «Δεκεμβριανά» και κατόπιν τα «Ιουλιανά». Στην Κύπρο τα «Οχτωβριανά του ’31» και αργότερα τον «Ιούλιο του ’74». Όμως, ο «Οκτώβρης», ο ισπανικός «Μάης» της Βαρκελώνης και ο γαλλικός «Μάης» δεν ανήκουν σε μια χώρα, είναι πια παγκόσμια σύμβολα! Είναι απλούστατα, ορόσημα για όλους. Στην πραγματικότητα, ο Μάης δεν είχε τριάντα ημέρες. Δεν ήταν καν μόνο γαλλικός. Ήταν και η «Άνοιξη της Πράγας», ο ξεσηκωμός των αμερικανικών πανεπιστημίων, οι φοιτητικές διαδηλώσεις στη Βαρσοβία, η προολυμπιακή σφαγή των 650 σπουδαστών στην πόλη του Μεξικού, ο έρπων Μάης των ιταλικών σχολών και εργοστασίων, η γενικευμένη κοινωνική έκρηξη σε Ανατολή και Δύση, σε Βορρά και Νότο! Ήταν προφανώς τα «κόκκινα πανεπιστήμια» και η «φοιτητική εξουσία». Ήταν όμως, και κυρίως, τα 10 εκατομμύρια των Γάλλων απεργών στα εκατοντάδες εργοστάσια που είχαν καταλάβει, στο μεγαλύτερο απεργιακό κίνημα του εικοστού αιώνα! Ήταν οι πρωτόγνωρες διεθνιστικές συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις για το Βιετνάμ και την Πράγα στις μητροπόλεις της Δύσης. Ήταν η φοιτητική και εργατική νεολαία που αμφισβητούσε τα πάντα, από τις αξίες των πατεράδων της έως τις ίδιες τις βάσεις του συστήματος που την έκανε να ασφυκτιά. Κι όπως ήταν φυσικό, αυτή η καίρια αμφισβήτηση δεν μπορούσε να αφήσει ανέγγιχτα ούτε τα σύνορα, ούτε τις κλασικές σκοπιμότητες της real politic. Στο διάβα της υποχωρούσαν τα ταμπού, κλυδωνίζονταν οι αμετακίνητες αστικές αξίες και απελευθερώνονταν οι δημιουργικές ικανότητες των καλλιτεχνών. Μέσα σε ελάχιστα χρόνια, άλλαζε δραστικά το καθημερινό μας τοπίο, έστω κι αν παρέμεινε ανέγγιχτη η ουσία των προβλημάτων. Τι ήταν λοιπόν, αυτός ο κοσμογονικός Μάης; Ένα ανεπανάληπτο ομαδικό ψυχόδραμα ή μήπως μια πρώτη γεύση του μέλλοντός μας; Σ’ αυτό το σημείο οι γνώμες διίστανται. Κατά σύμπτωση, οι υποστηρικτές της πρώτης εκδοχής είναι ακριβώς οι ίδιοι, που λίγες εβδομάδες πριν τις οδομαχίες στο Καρτιέν Λατέν και τις κόκκινες σημαίες στο εργοστάσιο της Renault, μονοπωλούσαν τις προθήκες των μεγάλων βιβλιοπωλείων με τα πονήματά τους περί της μικροαστικοποίησης της εργατικής τάξης και της απάθειας της νέας γενιάς!  

Atelier Populaire

Σ’ αυτό το κλίμα οι φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών μετέτρεψαν την κατάληψή τους σ’ ένα «Λαϊκό Εργαστήριο» -το Atelier Populaire. Πάνω από 600 αφίσες σχεδιάστηκαν τις ημέρες του Μάη, για τις ανάγκες των απεργιών και των καταλήψεων και κυκλοφόρησαν σ’ ένα τιράζ, που ξεπερνούσε τα 200.000 αντίτυπα.

  Στις 15 Μαΐου η γενική συνέλευση των φοιτητών της Σχολής Καλών Τεχνών διακήρυσσε: «Γιατί κλιμακώνουμε τον αγώνα μας; Ενάντια σε τι παλεύουμε; Παλεύουμε ενάντια στο ταξικό πανεπιστήμιο. Ενάντια στο σύστημα της ταξικής επιλογής, που λειτουργεί σε βάρος των παιδιών της εργατικής τάξης και των φτωχών αγροτών. Αναγνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να νικήσουμε σ’ αυτόν τον αγώνα μόνοι μας. Η πάλη ενάντια στο ταξικό πανεπιστήμιο πρέπει να συνδεθεί οργανικά με την πάλη όλων των εργατών ενάντια στην καπιταλιστική εκμετάλλευση. Γι’ αυτό αφιερώνουμε όλες μας τις δυνάμεις στον κοινό αγώνα ενάντια στο σύστημα. Καθήκον του Atelier Populaire είναι να δώσει αποφασιστική στήριξη στο μεγάλο κίνημα των εργατών. Δεν πρέπει να πέσουμε στην παγίδα του κοινοβουλευτισμού και της ταξικής συνεργασίας. Η απάντηση στον Ντε Γκολ και το σύστημά του είναι η εξουσία του λαού και γι’ αυτό επιλέγουμε το πεδίο μάχης των εργατών (τις απεργίες και τις καταλήψεις) σαν το πεδίο, του δικού μας συλλογικού αγώνα ενάντια στην εξατομικευμένη αστική καλλιτεχνική δημιουργία».

  Η πρώτη αφίσα ήταν μία λιθογραφία που είχε ως έμβλημα τα τρία U: Usines-Universités-Union (Εργοστάσια-Πανεπιστήμια-Ένωση). Η λιθογραφία όμως ήταν μία πολύ χρονοβόρα διαδικασία, κι έτσι ένας καλλιτέχνης ο Guy de Rougemont, πρότεινε στη συνέλευση τη λύση των πολλαπλών αντιτύπων, που τότε δεν έχαιρε και τόσο μεγάλης εκτίμησης όσο η λιθογραφία και τα άλλα χαρακτικά. Έτσι, μια και το αίτημα ήταν η ταχύτητα και η ποσότητα, ακολουθήθηκε αυτή η τυπογραφική λύση. Οι φοιτητές ανασκουμπώνονται και αναπαράγουν χιλιάδες αφίσες κάθε μέρα, οι οποίες είναι απλές, συνήθως μονοχρωματικές και με συνθήματα άμεσης πρόσληψης.

Τα συνθήματα

Οι φοιτητές αποφάσιζαν συνολικά και μέσα από τα καθημερινά πολιτικά συμβούλια, ή ακόμα και σε συνεργασία με τους εργάτες απεργούς, για τα συνθήματα που αναγράφονταν στις αφίσες. Πάνω από 300 καλλιτέχνες, εκτός από τους φοιτητές ήρθαν και συνέδραμαν σ’ αυτή την τιτάνια προσπάθεια, ενώ και Τσέχοι δημιουργοί από την Πράγα έφτασαν στο φλεγόμενο Παρίσι και βοήθησαν. Οι αφίσες ήταν ανυπόγραφες, ενώ σήμερα γνωρίζουμε μερικούς από αυτούς τους δημιουργούς, όπου μεταξύ άλλων ήταν και οι Gérard Fromanger, Guy de Rougemont, Julio le Parc.

  Τα κυριότερα χαρακτηριστικά και τα ωραιότερα στοιχεία, αυτών των αφισών, ήταν ο αυθορμητισμός, η ιδιόχειρη γραφή, η φαντασία, η φρεσκάδα αλλά και η αποφασιστικότητα των μηνυμάτων που ήθελαν να περάσουν. Είχαν άλλωστε προηγηθεί και οι Καταστασιακοί που έβαλαν τη σφραγίδα τους σε πολλά από τα συνθήματα που τις κοσμούσαν.

  Οι αφίσες που παράγονταν με εργοστασιακούς ρυθμούς, τόσο στην Καλών Τεχνών όσο και στη Σχολή των Διακοσμητικών Τεχνών του Παρισιού, είχαν στην κυριολεξία επενδύσει όλους τους δρόμους του κέντρου και τοποθετούνταν παντού: στα παρμπρίζ των αυτοκινήτων, στις εισόδους των πανεπιστημιακών σχολών, στη Σορβόννη, στο θέατρο Odéon, στα εργοστάσια (Renault, Citroën) και αλλού.

  Μία νέα, πολιτική σκηνογραφία με αριστερά, αναρχικά, σουρεαλιστικά και καταστασιακά συνθήματα πλημμύριζε την πόλη. Έτσι η πολιτική αφίσα, αντικατέστησε στην κυριολεξία τη διαφημιστική, κάνοντας πράξη το όνειρο πολλών Καταστασιακών για κατάργηση της κοινωνίας του καταναλωτισμού σύμφωνα και με το όραμα του Guy Debord.

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 3 Μαΐου 2015, σ. 5.