Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου 2017

Πολιτισμικοί Μετεωρίτες 42

Η τρίτη σελίδα της «Ανακτορίας» με την αυτόγραφη αφιέρωση του Στρατή Πασχάλη προς Κώστα Ρεούση


Το ’80 της Ελληνικής Ποιήσεως
«Στρατής Πασχάλης, Ανακτορία»

Πολιτισμικοί Μετεωρίτες-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου


Με τη συνέργεια του Κώστα Ρεούση οι «Πολιτισμικοί Μετεωρίτες», κατά καιρούς ή περιόδους, θα ασχολούνται με την ελληνική ποίηση όπως αυτή καταγράφτηκε από τους ποιητές της γενιάς του ογδόντα.

Ποιητής και συλλογή, ποιητής και πρώτη εμφάνιση, ποιητής και αφιέρωση στον Οδυσσέα Ελύτη, ποιητής κι «Ανακτορία»… μία συντρόφισσα της Ψάπφας (βλέπε Σαπφώ). Δεκαεννέα ετών, ο Στρατής Πασχάλης, εμφανίζεται στα Ελληνικά Γράμματα με την ποιητική συλλογή «Ανακτορία», φυσικά, από τις εκδόσεις Ίκαρος. Βρισκόμαστε στο 1977, Δεκέμβριος. Με τη συνδρομή/μεσολάβηση του Ελύτη, ο Πασχάλης, συμπατριώτης του άλλωστε από τη Λέσβο, τυπώνει το πρώτο του βιβλίο εν μέσω καιρού-άκαιρου για τέτοιες ποιητικές συλλήψεις.

Πόρρω ηδονής ίδρυται και λύπης το θείον
Μεταπολιτευτική εποχή, ο χαμένος πόλεμος στην Κύπρο, εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές εντάσεις. Η Ελλάδα να οδεύει προς την άκυρη αλλαγή, η Κύπρος να μετράει ακόμη αντίσκηνα, νεκρούς κι αγνοουμένους, στον κόσμο ένας άγνωστος υπόγειος «καβγάς» αρχίζει να σχηματίζεται και να λαμβάνει εφιαλτικές διαστάσεις. Τριγύρω, και κυρίως στο χώρο της τέχνης, επικρατεί το πολιτικό στοιχείο (στο τραγούδι, στην ποίηση, στον πεζό και προφορικό λόγο και στα συναφή). Και ξαφνικά… «Ο Οδυσσέας Ελύτης μπορεί να χαίρεται αληθινά, όπως χαίρεται ένας πατέρας που του αναγγέλλουν πως απόκτησε ‘αρτιγέννητον βρέφος’», αναφέρει ο Ανδρέας Καραντώνης στην κριτική του που δημοσιεύτηκε στη «Νέα Εστία», τ. 103, τχ. 1220, την 1η Μαΐου του 1978, και συγκεκριμένα στη σελίδα 622. Όσο επαινετικό κι αν ακούγεται το σχόλιο του έγκριτου κριτικού της εποχής τόσο μου φαίνεται πως εγκλώβισε (στα μάτια και στο νου των αναγνωστών) το νέο ποιητή. Παρά το νεαρό της ηλικίας εμφανίσεώς του, ο Στρατής Πασχάλης, μόνο «βρέφος» δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Πιστεύω πως το στίγμα του ποιητή το έδωσε καθαρότατα ο Ηλίας Κεφάλας, στη μικρή παρουσίαση του Πασχάλη στην άδικα κακολογημένη ανθολογία του («Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης», Η δεκαετία του 1980 (Ιδιωτικό Όραμα), Νέα Σύνορα Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα, 1989). Την οποία, μικρή παρουσίαση, την παραθέτω αυτούσια: «Τα ποιήματα του Στρατή Πασχάλη μοιάζουν με μικρές προσευχές προς την άμωμη ομορφιά. Μια αίσθηση πορείας φαίνεται να διακατέχει τον αναγνώστη, μέσα από μυστικούς λειμώνες, όπου άνθη κρυφά προβάλλουν με τη μαγεία του αλλόκοτου και του μακρινού, ενώ ραπίσματα ξαφνικών ανέμων ταράζουν τα πέτρινα ερείπια. Μνήμες αναδύονται μέσα από αρχαίους κρατήρες. Χαμένα ονόματα, βουή των κυμάτων, φως εκτυφλωτικό του Αιγαίου, άλογα κι άγιοι της Ορθοδοξίας παρελαύνουν μέσα σε μια εικονοποιητική έξαρση με φόντο το ρόδινο χρώμα των όρθρων. Όλα συνταιριάζονται σε μια αιφνίδια έκρηξη ελευθερίας που καταλαγιάζει με μια βαθιά έκσταση ευδαιμονίας. Μια πληθωρική συναισθηματικότητα ανταποκρίνεται σε μια Πρωτεϊκή φύση, όπως αποκαλύπτεται διαισθητικά και ενορατικά πίσω από τις διαθλάσεις των ορατών επιφανειών της. Η γλώσσα, ξεκινώντας από τις αρχαίες μαρμάρινες επιγραφές, φθάνει μέχρι την καθομιλουμένη, φιλτραρισμένη από εξευγενισμένο φως. Μέσα στις διάπλατες ποιητικές τοπιογραφίες ξεσπούν ερωτικές εκπυρσοκροτήσεις, που σιγούν, όμως, αυτόματα, κάτω από την επήρεια μιας βυζαντινής μυστικιστικής νάρκης» (σσ.165-166). Η συνέχεια του ποιητή -τον οποίο έχω παρακολουθήσει στενά και συνεχίζω να αναγιγνώσκω ή μελετώ ή απαγγέλω, έως και την ποιητική του συλλογή «Κοιτάζοντας δάση»- δικαιώνει στο έπακρο την αρχική προσέγγιση του Κεφάλα, και μάλιστα από πολύ νωρίς, μια κι όταν γράφτηκε η προαναφερθείσα μικρή παρουσίαση, ο ποιητής είχε κυκλοφορήσει μόλις δύο συλλογές.


Συντέλεια την άνοιξη

all things proceed
to a joyful consummation

Αποδημητικά λουλούδια θα φέρουν το φως
Κατάγυμνα μέσα στη σκέψη θα υψωθούνε τ’ άλογα
Και στους πυλώνες που ακινητούν μέσα στο άγονο
Έφιππη Κόρη ξάφνου η άνοιξη αργά θα κυματίσει
Μ’ έναν αέρα δάκρυα μέσα στο μάτι το έρημο πληρώνοντας
Του ονείρου και του ξύπνου το μυστικό μαρτύριο.

Θα σηκωθούμε τότε όλοι από τις κλίνες
Και θα φανούμε υπνοβατώντας εμπρός στα μάτια των πουλιών
Γυμνοί στη θύελλα των άστρων.

[Ανακτορία, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1977, σελ. 43]
   
Curriculum Vitae
Ο Στρατής Πασχάλης γεννήθηκε το 1958 στην Αθήνα και κατάγεται από τη Λέσβο. Ανήκει στη γενιά των ποιητών που άρχισαν να εμφανίζονται απ’ τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Πρώτο του βιβλίο η «Ανακτορία», το 1977, καθαρή ποίηση μέσα σε καιρούς έντονης πεζολογίας και πολιτικοποίησης. Έκτοτε δημοσίευσε άλλα οκτώ ποιητικά βιβλία, ανάμεσά τους τα πιο ώριμα: «Ανασκαφή» (1984), «Βυσσινιές στο σκοτάδι» (1991), «Άνθη του νερού» (1994), η μεγάλη ποιητική σύνθεση «Μιχαήλ» (1996), η «Κωμωδία» (1998), το «Κοιτάζοντας δάση» (2002) και η τελευταία του συλλογή «Εποχή παραδείσου» (2008, Βραβείο Ποίησης περιοδικού «Διαβάζω» 2009). Το 2002 κυκλοφόρησε η συγκεντρωτική ως τότε έκδοση: «Στίχοι ενός άλλου: ποιήματα 1977-2002». Η έκφρασή του χαρακτηρίζεται από μουσικότητα, έντονη μεταφυσική ανησυχία, μυστικιστική υποβολή αλλά και από αμεσότητα και εμμονή στο γνήσιο και το συγκεκριμένο. Μετέφρασε πολλούς ξένους συγγραφείς και ποιητές, κυρίως Γάλλους, ενώ ασχολήθηκε συστηματικά με τη θεατρική μετάφραση (Shakespeare, Racine, Corneille, Rostand κ.ά.). Έχει ανθολογήσει Καραγάτση και Παπαδιαμάντη, και, επίσης, επιμελήθηκε τον τόμο της σειράς «Μια πόλη στη λογοτεχνία» των εκδόσεων «Μεταίχμιο», για την ιδιαίτερη πατρίδα του Μυτιλήνη. Το 2006 εκδόθηκε το μοναδικό μυθιστόρημά του «Ο άνθρωπος του λεωφορείου». Έχει βραβευθεί με το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Ποιητή Μαρίας Ράλλη (1977) για τη συλλογή «Ανακτορία», με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1994) για τη συλλογή «Άνθη του νερού», δύο φορές με το βραβείο ποίησης του περιοδικού Διαβάζω και με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης (1998). Μία από τις εμβληματικότατες μεταφράσεις του είναι το μυθιστόρημα του Mun-yol, Yi «Ο ποιητής», Αθήνα, Μεταίχμιο, 2000, όπου ο κεντρικός ήρωας με το όνομα, εάν δεν κάνω λάθος, Κιμ Σακάτ σαγηνεύει… το σύμπαν.


Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2015, σ. 4.



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου