Car je est un autre: Θ. Δ. Τυπάλδος 2

Ο Έλλην εκ Πατρών υπερρεαλιστής ποιητής, Θ. Δ. Τυπάλδος, έξω από το παλαιοβιβλιοπωλείο των εκδόσεων Φαρφουλάς στο κέντρο της Αθήνας, Μαυρομιχάλη 18

Ωδή στου Κρέοντα τ’ απόκρυφα σημεία

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα μου σκεπάζουν τις θηλές μου

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα ραδιενέργεια αλείφουν στο ψωμί μου

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα μου σάπισαν τη σούπα

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα κοπριές στον οικισμό μου

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα μου χέσανε τους κόλπους

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα κολυμβήθρες του ναού

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα ευαγγέλιο προϋπηρεσίας

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα μάθαν πολλαπλασιασμό

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα πηγή ελονοσίας

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα βάλτος με σκατά

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα βάλτος με λουλούδια

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα σμήνη σκουλικόπτηνων

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα της Αγγέλας τραγούδι στο δικό της μουνοχανείο

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα περονόσπορος στ’ αστεροσκοπείο

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα όλμοι φαγουρόσκονης στης Καλλίπολης τη μάχη

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα σκελετοί που τραυλίζουν την ωμοπλάτη

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα ισόβιος τοκετός λάχανου σε σαλάτα

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα καβούκι χελώνας με ταχύτητα στην όπισθεν

Τ’ αρχίδια σου Κρέοντα γράφουν το “μπράβο”, “μπράβω”

Κι εγώ Κρέοντα τ’ αρχίδια σου στ’ αρχίδια μου τα γράφω

Θ. Δ. Τυπάλδος, «Τα Θολωμένα Μάτια Της Στίλβης», εκδόσεις Φαρφουλάς, Αθήνα, 2016, σ. 49.

Περιθωριακά 42

Ιρλανδές πατριώτισσες

Εξέγερση του Πάσχα

Περιθωριακά-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου

Εθνικιστική εξέγερση στο Δουβλίνο, η οποία πνίγηκε στο αίμα, τη Δευτέρα του Πάσχα, στις 24 Απριλίου 1916

Όταν η Μεγάλη Βρετανία κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία, στις 4 Αυγούστου 1914, η διαμάχη που από αιώνες έφερε αντιμέτωπους τους εθνικιστές Ιρλανδούς με τους οπαδούς της Ένωσης πέρασε σε δεύτερη μοίρα. Ο νόμος που είχε ψηφιστεί πριν από δύο μήνες και παραχωρούσε στην Ιρλανδία ένα καθεστώς εσωτερικής αυτονομίας αναστέλλεται μέχρι το τέλος των εχθροπραξιών, ενώ ο εθνικιστής ηγέτης στο Κοινοβούλιο, Τζον Ρέντμοντ, και ο ενωτικός ομόλογός του, Έντουαρντ Κάρσον, δίνουν εντολή αντίστοιχα στους δικούς τους εθνοφρουρούς να παρουσιαστούν στα στρατόπεδα του βρετανικού στρατού.

   Ένα μικρό τμήμα των πολιτοφυλάκων του εργατικού και εθνικιστικού κινήματος αρνείται την ιερή ένωση και διατηρεί μια στάση αυστηρής ουδετερότητας. Στην κίνηση αυτή συμμετέχουν η μικρή πολιτοφυλακή «Στρατός των Πολιτών» (Citizen Army) του συνδικαλιστή ηγέτη Τζέιμς Κόνολι, ο οποίος έχει σκοπό να υποκινήσει μια εθνική και κοινωνική επανάσταση που θα οδηγήσει στην εγκαθίδρυση μιας «Δημοκρατίας των Εργαζομένων», καθώς και μερικές χιλιάδες Ιρλανδοί Εθελοντές, που παραμένουν πιστοί στον παλαιό αρχηγό τους, τον αναβλητικό Έοιν Μακ Νιλ, ο οποίος δεν θέλει τη χρήση βίας παρά μόνο αν οι αρχές επιχειρήσουν να απαγορεύσουν το κίνημα των εθελοντών ή να επιβάλουν την υποχρεωτική στράτευση.

   Ανάμεσά τους, μια μειοψηφία είναι αποφασισμένη να αναλάβει την πρωτοβουλία μιας εξέγερσης εναντίον του εμπόλεμου Ηνωμένου Βασιλείου, με το επιχείρημα «England’s difficulty is Ireland’s opportunity» (η δυσκολία της Αγγλίας είναι η ευκαιρία της Ιρλανδίας). Συγκεντρώνει άτομα με διαφορετικούς προσανατολισμούς: στις γραμμές της θα συναντήσουμε τον σοσιαλιστή επαναστάτη Κόνολι, τον Παντράικ Πιρς, τον Τόμας Μακ Ντόνα, τον Ίμον Σέαντ και τον Τζόζεφ Λάνκερ, ποιητές που μάχονται για την κελτική γλώσσα και κουλτούρα, τον Τομ Κλαρκ και τον Σον Μακ Ντιαρμάντα, και τους αναμορφωτές της IRB (Irish Republican Brotherhood-Ιρλανδική Ρεπουμπλικανική Αδελφότητα), της παλαιάς μυστικής εταιρείας που εδώ και 60 χρόνια βρίσκεται στο επίκεντρο της ιρλανδικής συνομωσίας. Αυτοί οι ακτιβιστές συγκροτούν, στο περιθώριο της IRB, μια μυστική στρατιωτική επιτροπή, επιφορτισμένη να οργανώσει μια εξέγερση εν αγνοία των αναβλητικών.

  

Εκ των έσω η «εσχάτη» προδοσία κι ο «σύμμαχος» μπουχός

Από τα τέλη του 1914, ο σερ Ρότζερ Κέιζμεντ, πρώην Βρετανός πρόξενος που έχει ασπαστεί τον πλέον ριζοσπαστικό εθνικισμό, διαπραγματεύεται με τους Γερμανούς. Δεν καταφέρνει όμως να στρατολογήσει την ιρλανδική ταξιαρχία που υπολόγιζε να σχηματίσει μέσα στα στρατόπεδα αιχμαλώτων, κι έτσι το Βερολίνο περιορίζει τη βοήθειά του σε μια -ασήμαντη- αποστολή όπλων. Η υπόθεση εξελίσσεται σε φιάσκο. Ο Κέιζμεντ, που είχε αποβιβαστεί από ένα υποβρύχιο με την πρόθεση να αναβάλει την εξέγερση, συλλαμβάνεται από την αστυνομία. Το φορτηγό πλοίο που μετέφερε τα όπλα αναχαιτίζεται από το Βασιλικό Ναυτικό και βυθίζεται στον κόλπο του Κουινστάουν. Ο Έοιν Μακ Νιλ εκδίδει αμέσως μια διαταγή, το Σάββατο 22 Απριλίου 1916, με την οποία ακυρώνονται όλες οι αποφάσεις που είχαν παρθεί για τις επιχειρήσεις του Πάσχα. Αυτή η αντίθετη διαταγή καθησυχάζει το Κάστρο του Δουβλίνου. Όμως, την Κυριακή, η μυστική στρατιωτική επιτροπή επιβεβαιώνει την εξέγερση για την επομένη.

Υψώνοντας την 3χρωμη σημαία

Τη Δευτέρα του Πάσχα, στις 24 Απριλίου 1916, τα τέσσερα τάγματα των Ιρλανδών Εθελοντών του Δουβλίνου και η μικρή Πολιτοφυλακή καταλαμβάνουν στρατηγικά σημεία της ιρλανδικής πρωτεύουσας. Η τρίχρωμη σημαία υψώνεται στο Κεντρικό Ταχυδρομείο του Δουβλίνου και ο Παντράικ Πιρς, που ορίστηκε πρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης και αρχιστράτηγος των επαναστατικών δυνάμεων, κηρύττει τη «Δημοκρατία της Ιρλανδίας ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος». Στη μία το μεσημέρι, μέσα στη γενική έκπληξη και αποδοκιμασία, ακούγονται οι πρώτοι πυροβολισμοί της εξέγερσης. Παρά την αρχική έκπληξη, πολύ γρήγορα φάνηκε ότι η εξέγερση ήταν κακώς σχεδιασμένη, κακώς προετοιμασμένη και κακώς εκτελεσμένη. Όμως οι αντάρτες, που δεν ξεπερνούσαν τους 1200 και είχαν πολύ φτωχό οπλισμό, επιδεικνύουν ένα παράλογο θάρρος, αντιστεκόμενοι σε 16000 άνδρες του τακτικού στρατού που είναι εξοπλισμένος με πολυβόλα και υποστηρίζεται από πυροβολικό εκστρατείας, καθώς και από τα πυροβόλα μιας κανονιοφόρου που είχε αναπλεύσει τον ποταμό Λίφεϊ.

«Υπέρ βωμών και εστιών»: Μέσα στην πρωτεύουσα

Στο τέλος της εβδομάδας, οι επαναστάτες, οι οποίοι μάχονται ένας προς είκοσι, υπερασπίζονται αγέρωχα έως απελπισμένα κάθε σπίτι, κάθε γωνιά. Το Σάββατο 29 Απριλίου, στις 15:45, ο Πιρς αναγκάζεται να υπογράψει την παράδοση. Ενώ στην επαρχία το κίνημα υπήρξε σποραδικό και αβέβαιο, ο απολογισμός στο Δουβλίνο ήταν ο ακόλουθος: νεκροί ήταν 64 Επαναστάτες, 132 Βρετανοί στρατιώτες και 230 Άμαχοι, οι Τραυματίες έφταναν τους 1300, ενώ το Κέντρο της Πόλης είχε μετατραπεί σε ερείπια.

Η αντιστροφή και η έγερση της εθνικής συνειδήσεως  

Τα λάθη της καταστολής, η επιβολή στρατιωτικού νόμου, η καταδίκη σε θάνατο και η εκτέλεση των 15 σημαντικότερων ηγετών της εξέγερσης, και στη συνέχεια η εκτέλεση του σερ Ρότζερ Κέιζμεντ, η φυλάκιση χιλιάδων εθνικιστών, που είχαν εμπλακεί στην τρελή αυτή περιπέτεια είτε όχι, και η επέκταση της υποχρεωτικής στράτευσης στην Ιρλανδία, θα προκαλέσουν μια απρόσμενη αντιστροφή της κοινής γνώμης.

  Αντί για τρελοί και εγκληματίες, ο Κόνολι, ο Πιρς και οι άλλοι εκτελεσθέντες άρχισαν σύντομα να τιμούνται ως ήρωες και μάρτυρες. Στις εκλογές του 1918, το Σιν Φέιν καταλαμβάνει 75 από τις 105 ιρλανδικές έδρες στο Κοινοβούλιο. Ενώ οι εθνικιστές βουλευτές είχαν αποσχιστεί στις 21 Ιανουαρίου 1919, ακούγονται οι πρώτοι πυροβολισμοί του αγγλο-ιρλανδικού πολέμου ανεξαρτησίας στο Σολοχέντμπεργκ, στην κομητεία του Τιπερέρι, που νομιμοποιούν τους πιονέρους στασιαστές του 1916.

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2015, σ. 5. 

Car je est un autre: Διονύσιος Κόμης Σολωμός

Διονύσιος Κόμης Σολωμός

[1798-1857]

13

Εἶν’ ἕτοιμα στήν ἂσπονδη πλημμύρα τῶν ἀρμάτων

Δρόμο νά σχίσουν τά σπαθιά, κι’ ἐλεύθεροι νά μείνουν,

Ἐκεῖθε μέ τούς ἀδελφούς, ἐδῶθε μέ τό χάρο.

«Οἱ Ἐλεύθεροι Πολιορκημένοι», σχεδίασμα γ΄, ἀπόσπασμα 13.

Παντοδάπαισι μεμειχμένα χροίαισιν 13

Ο Αυγουστής Αθανασίου, κάποιες Απόκριες, μεταμφιεσμένος Έλλην-Κύπριος «Lone Ranger», κάπου στην Αθήνα ή στον Πειραιά, νομός Αττικής, Ελλάς -χωρίς μάσκα- μ’ ένα περίστροφο να σκοπεύει/στοχεύει δεξιά με τ’ αριστερό του χέρι και το δάχ (κ) τυλο στη σκανδάλη, και μία σάλπιγγα ή καραμούζα στο δεξί του θηκάρι

Ο Αυγουστής Αθανασίου γεννήθηκε στα σύνορα Νέας Φιλοθέης-Παλαιού Ψυχικού, στην οδό Μουσών, νομού Αττικής, Ελλάς, στις 27 Αυγούστου του 1970. Αυτοχειριάστηκε στις 3 Φεβρουαρίου του 1990, στην Κάτω Ηλιούπολη, στην οδό Πύρρωνος, νομού Αττικής, Ελλάς. Υπήρξε επιστήθιος φίλος τόσο του Κωνσταντίνου Α.  Ει.  Παπαθανασίου όσο και του Κώστα Ρεούση. Ο τελευταίος διασώζει τη μνήμη και τα ποιήματά του, εντός του, έως και σήμερα.

Οίκος Ενοχής 8

Αλληγορίες ενός λιμανιού που δεν υπήρξε

8^ος Οίκος Ενοχής

~

η Λευκωσία σε μαύρο & κόκκινο φόντο

Εκείνο το γαλάζιο που χρωμάτιζε τα παιδικάτα μας, κι ένα αστέρι πράσινο που κρύψαμε με πίστη μες στο (ν) γυλιό-αιγιαλό. Την όραση του Πολυγώνου ασφαλίσαμε μες σε ατσάλινη καρδιά –κι ύστερα δόλια σύλληψη, ανάκριση, μαρτύριο, ψειρού και κρεματόριο: αλλάς τίποτα δεν ξεράσαμε, αφ’ ους-αφή καί τό νερό δέν λέει τίποτε ἀπό τά μυστικά του. Από χαλκό και ποίησις ο θάνατος, τ’ ανάσταση και η ζωή. Κι έρχονται αιώνες αργυροί για να γκρεμιοτσακίσουνε σ’ έναν Κριτή Καιάδα Εύνομο τον άνομο χρυσό… εννόμως. Η ευγω (ο) νική ευγονία του στρεπτόκοκκου αδιαφόρησε για τ’ απειλητικά γρυλλίσματα των κάπρων-κάφρων. Ευρυγώνια, σεισμική και κραταιά περιπλανιότανε μες στα σοκάκια, καντούνια ή δρομάκια του παλαιού λιμανιού. Όταν η σάρα, η μάρα και το κακό συναπάντημα εγκιβωτίστηκαν στην Κιβωτό όντα ανθρώπινα και πρώτα σκάσανε και κολύμπησαν κι απέταξαν. Με φ’ όνο προχωράς όχι με δόλο ‘φόνο. Πόσες πορφύρες κι αν δεν μας σφάξανε. Όμως το σάβανο έχει και τσέπες, έχει και τσίπες, έχει και όργανα πλεύσεως ατομικά. Σ’ όλη τη Γης, τη Θάλασσα, μα και σ’ ολάκερο τον Ουρανό τα στάδια τρέξαμε, περπατήσαμε• μίλια ναυτικά οργώσαμε ναυαγισμένα• χρόνους αμέτρητους αποδημούσαμε με πτήσεις χαμηλές ή τόσο σιμά στον Ήλιο όσο να πέφτουμε, να πέφτουμε, να πέφτουμε με τσακισμένα τ’ άκρα μας. Εγκλωβισμένοι πρόσφυγες μονήρεις ορκισμένοι τη λάτρα των ελάχιστων τετραγωνικών π’ αποφασίσαμε να κατοικούμε. Προπάτορές μας οι γεωργοί. Έτσι αρνηθήκαμε την πάστρα, επιστρέφοντας την οργή της Γαίας στο άφρισμα του αίματος μίας κομμένης αρτηρίας. Με χλωριούχο νάτριο, στρυχνίνη, υδροχλωρικό οξύ, μελάνι και καπνά στους αισθητήρες της γεύσης η γλώσσα μάς έβγαλε μαλλί γνήσιο από τα βοσκοτόπια του Κρόνου. Μύθος τα παιδιά μας πως καταβροχθίσαμε• Κάπνος την ταλαντεύσαμε συντονίζοντας τους δείχτες της Ψυχής στο Χορό που παραγάγει ο Ήχος Των Ουρανίων Σφαιρών. Τόσοι Ένας Όσιοι μες στην απόλυτη ησυχία του κρότου δεν σχηματίσαμε αγέλη, κοπάδι ή σμήνος. Απόλυτα ασκούμενοι στην όσφρηση, η ακοή μας εκκωφαντική, εξακολουθητικά κι απολεσθείσα τη συνείδηση, ιχνηλατεί στην όραση την τερατογονική χαμούρα των ζωντόβολων. Τα κόκαλά μας λεύτερα βγαλμένα από το αίμα της Φυλής Του Α (να) τόμου. A los muertos que aún estamos vivos/nos conviene ser algo deportivos,/y no existe deporte más completo/que escribir en la flor del esqueleto. Ένα γενναίο πρόσωπο -που σ’ άλλη γλώσσα γράφεται κι ακούγεται «ercan» ή «érçan»- αποχωρίστηκε τον κόσμο των σπηλαίων και προσγειώθηκε μες στο τεμάχιο του Τύμβου. Εκεί, μια μέρα, ίσως παλαιά και πρόσφατη, του Θεριστή ή Γιούλη ή Ιούλη έλαβε το χρίσμα από το άγγιγμα της στεναχώριας του Παιδιού που κεντούσε τα γράμματα των αστερισμών της απορίας των μελαχρινών Του βλεφάρων, καθώς οι τοξοειδείς οφρύες ασφάλιζαν στη σήμανση της εξακριβώσεως τη χροιά του σιτ (ώ) όχρου προσώπου Του. Στο εφτά τού σαράντα η ναυτία της Αποστολής, όπως γενειοφόρος Αυγερινός, Εύφορος κι Εωσφόρος ροβόλαγε,  μ’ ένα εσπεριδοειδές στ’ αριστερό σμπαραλιασμένο από τον ώμο χέρι Του, την όξινη γεύση του λεμονανθού. Τα ματσικόριδα-ζουμπούλια απαθανάτιζαν ένα σκευοφυλάκιο με γαρδένιες, που πλύθηκαν διαβασμένα με ξύ (ί) δι. Βρισκόμαστε στ’ Αλέτρι Αλώνι Ογδόης Εποχής –νάρκισσοι, ζηλωτές και μοναχοί.

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο διαδικτυακό φύλλο επιλεγμένης λογοτεχνίας «Φτερά Χήνας» (www.fteraxinasmag.wordpress.com), 13.02.2017. 

Car je est un autre: Κωστής Παλαμάς

Κωστής Παλαμάς

(1859-1943)

Κύπρος

Στο σοφό μας φίλο Ν.Γ. Πολίτη

Καλώς μας ήρθατε, παιδιά! Στην Κύπρο την αέρινη,

στη Μακαρία τη γη,

στάζει το μέλι διαλεχτό σαν πρώτα; Ακόμα γίνεται

τ’ ολόγλυκο κρασί;

Η χαρουπιά η ολόχλωρη λέει τα παλιά και τ’ άξια

της αργυρής ελιάς;

Και τ’ αηδονάκι τραγουδεί στην ευωδιά του λάδανου

τα πάθη της καρδιάς;

Κ’ οι ακρογιαλές λαχταριστές, τ’ αραξοβόλια ολόβαθα

και τ’ ακροτόπια ορθά,

το καρτερούνε της θεάς το υπέρκαλο ξαγνάντεμα

και δεύτερη φορά;

Καλώς μας ήρθατε, παιδιά! Στην Κύπρο την πολύχαλκη,

στην καρποφόρα γη,

ακόμα η Μοίρα της οργής, η Μοίρα όλων των όμορφων,

ξεσπάει και καταλεί;

Λυσσάει με την αναβροχιά, με την ακρίδα μαίνεται,

χτυπάει με τη σκλαβιά;

Στ’ ωραίο πολύπαθο κορμί η αγνή ψυχή δεν έσβυσε;

Πέστε το εσείς, παιδιά!

Καλώς μας ήρθατε, παιδιά, και φέρτε, κελαϊδήστε μας

το ευγενικό νησί.

– Μεσ’ στη βαθειά της αγκαλιά μητέρα η Άσπρη θάλασσα

να κρύψη εσέ ζητεί.

Του κάκου στεριές, πέλαγα, λαοί τριγύρω σου ήμεροι

και βάρβαροι λαοί,

σ’ είδανε, σε ωρεχτήκανε, και κατά σε χυθήκανε

και Ασία και Αφρική.

Εσύ κρυφοζωντάνεψες, ωραίο νησί, και φύλαξες,

εσύ τα προσκυνάς,

της Ρωμιοσύνης τα είδωλα· της Ομορφιάς το είδωλο

και της Παλληκαριάς.

Και των Ελλάδων τα νεκρά ακρογιάλια γύρα φέρτε τα,

ξυπνήστε ένα βοριά,

απλώστε ένα τρικύμισμα, κι αστράφτε εμπρός και μέσα μας

τα ωραία, τα δυνατά.

Καλώς μας ήρθατε, παιδιά! Σ’ εσένα Κύπρο αέρινη,

ω Μακάρια γη,

πήγεν ο μέγας Έρωτας και χτύπησε, κι ανάβρισε

θαματουργή πηγή.

Στοιχειό ωργισμένο την πηγή βαθιά την καταχώνιασε.

Ω χέρι ονειρευτό,

που πάντα σε προσμένουμε, ξεσκέπασε, και φέρε μας

το αθάνατο νερό!

Καλώς μας ήρθατε, παιδιά! Στην Κύπρο την αέρινη,

στη Μακαρία γη,

στ’ ωραίο πολύπαθο κορμί η αγνή ψυχή δεν έσβυσε.

Και ζη, και ζη, και ζη!

(1904)

Βιβλία 8

Εκδόσεις Ενδυμίων, Εκτός Εμπορίου, Αθήνα, 2014

Car je est un autre: José Martí

José Julián Martí Pérez

[28.01.1853-19.05.1895]

XVII

 Es rubia: el cabello suelto

Da más luz al ojo moro:

Voy, desde entonces, envuelto

En un torbellino de oro.

 La abeja estival que zumba

Más ágil por la flor nueva,

No dice, como antes, “tumba”

“Eva “ dice: todo es “Eva “.

 Bajo, en lo obscure, al ternido

Raudal de la catarata:

¡Y brilla el iris, tendido

Sobre las hojas de plata!

 Miro, ceñudo, la agreste

Pompa del monte irritado:

¡Y en el alma azul celeste

Brota un jacinto rosado!

 Voy, por el bosque, a paseo

A la laguna vecina:

Y entre las ramas la veo,

Y por el agua camina.

 La serpiente del jardín

Silba, escupe, y se resbala

Por su agujero: el clarín

Me tiende, trinando, el ala.

 ¡Arpa soy, salterio soy

Donde vibra el Universo:

Vengo del sol, y al sol voy:

Soy el amor: soy el verso!

 Είναι ξανθιά. Τα λυτά μαλλιά

Φωτίζουν περισσότερο τα μαύρα μάτια:

Πηγαίνω από τότε τυλιγμένος

Σε μια χρυσή ανεμοζάλη.

 Η μέλισσα του καλοκαιριού που βουίζει

Πιο σβέλτη γύρω απ’ το καινούργιο λουλούδι

Δε λέει, όπως πριν, «τάφος»

«Εύα» λέει: όλα είναι «Εύα».

 Κατεβαίνω, στη σκοτεινιά, στο τρομερό

Ρεύμα του καταρράχτη.

Και λάμπει η ίριδα, ξαπλωμένη

Πάνω στα ασημένια φύλλα!

 Κοιτάζω, συνοφρυωμένος, την άγρια

Μεγαλοπρέπεια του οργισμένου βουνού.

Και μες στη ψυχή τη γαλάζια

Φυτρώνει ένας ρόδινος υάκινθος!

 Πηγαίνω στο δάσος περίπατο

Στην κοντινή λιμνούλα.

Και ανάμεσα στα κλαδιά τη βλέπω,

Και στο νερό περπατά.

 Το φίδι του κήπου

Σφυρίζει, φτύνει και γλιστράει

Για την τρύπα του. Το κοτσύφι

Μου τείνει, τιτιβίζοντας, το φτερό.

 Είμαι άρπα, αρμόνιο είμαι

Που μέσα του πάλλεται το σύμπαν.

Έρχομαι απ’ τον ήλιο, και στον ήλιο πηγαίνω

Είμαι ο έρωτας. Είμαι ο στίχος.

José Martí, Versos Sencillos-Απλοί Στίχοι, 1891, μτφρ. Άννα Καράπα & Χάιμε Σβαρτ, εκδ. Πολιτιστικός Σύλλογος Χοσέ Μαρτί Στην Ελλάδα, Αθήνα, 2010, σσ. 78-83. 

Πολιτισμικοί Μετεωρίτες 42

Η τρίτη σελίδα της «Ανακτορίας» με την αυτόγραφη αφιέρωση του Στρατή Πασχάλη προς Κώστα Ρεούση

Το ’80 της Ελληνικής Ποιήσεως

«Στρατής Πασχάλης, Ανακτορία»

Πολιτισμικοί Μετεωρίτες-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου

Με τη συνέργεια του Κώστα Ρεούση οι «Πολιτισμικοί Μετεωρίτες», κατά καιρούς ή περιόδους, θα ασχολούνται με την ελληνική ποίηση όπως αυτή καταγράφτηκε από τους ποιητές της γενιάς του ογδόντα.

Ποιητής και συλλογή, ποιητής και πρώτη εμφάνιση, ποιητής και αφιέρωση στον Οδυσσέα Ελύτη, ποιητής κι «Ανακτορία»… μία συντρόφισσα της Ψάπφας (βλέπε Σαπφώ). Δεκαεννέα ετών, ο Στρατής Πασχάλης, εμφανίζεται στα Ελληνικά Γράμματα με την ποιητική συλλογή «Ανακτορία», φυσικά, από τις εκδόσεις Ίκαρος. Βρισκόμαστε στο 1977, Δεκέμβριος. Με τη συνδρομή/μεσολάβηση του Ελύτη, ο Πασχάλης, συμπατριώτης του άλλωστε από τη Λέσβο, τυπώνει το πρώτο του βιβλίο εν μέσω καιρού-άκαιρου για τέτοιες ποιητικές συλλήψεις.

Πόρρω ηδονής ίδρυται και λύπης το θείον

Μεταπολιτευτική εποχή, ο χαμένος πόλεμος στην Κύπρο, εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές εντάσεις. Η Ελλάδα να οδεύει προς την άκυρη αλλαγή, η Κύπρος να μετράει ακόμη αντίσκηνα, νεκρούς κι αγνοουμένους, στον κόσμο ένας άγνωστος υπόγειος «καβγάς» αρχίζει να σχηματίζεται και να λαμβάνει εφιαλτικές διαστάσεις. Τριγύρω, και κυρίως στο χώρο της τέχνης, επικρατεί το πολιτικό στοιχείο (στο τραγούδι, στην ποίηση, στον πεζό και προφορικό λόγο και στα συναφή). Και ξαφνικά… «Ο Οδυσσέας Ελύτης μπορεί να χαίρεται αληθινά, όπως χαίρεται ένας πατέρας που του αναγγέλλουν πως απόκτησε ‘αρτιγέννητον βρέφος’», αναφέρει ο Ανδρέας Καραντώνης στην κριτική του που δημοσιεύτηκε στη «Νέα Εστία», τ. 103, τχ. 1220, την 1^η Μαΐου του 1978, και συγκεκριμένα στη σελίδα 622. Όσο επαινετικό κι αν ακούγεται το σχόλιο του έγκριτου κριτικού της εποχής τόσο μου φαίνεται πως εγκλώβισε (στα μάτια και στο νου των αναγνωστών) το νέο ποιητή. Παρά το νεαρό της ηλικίας εμφανίσεώς του, ο Στρατής Πασχάλης, μόνο «βρέφος» δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Πιστεύω πως το στίγμα του ποιητή το έδωσε καθαρότατα ο Ηλίας Κεφάλας, στη μικρή παρουσίαση του Πασχάλη στην άδικα κακολογημένη ανθολογία του («Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης», Η δεκαετία του 1980 (Ιδιωτικό Όραμα), Νέα Σύνορα Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα, 1989). Την οποία, μικρή παρουσίαση, την παραθέτω αυτούσια: «Τα ποιήματα του Στρατή Πασχάλη μοιάζουν με μικρές προσευχές προς την άμωμη ομορφιά. Μια αίσθηση πορείας φαίνεται να διακατέχει τον αναγνώστη, μέσα από μυστικούς λειμώνες, όπου άνθη κρυφά προβάλλουν με τη μαγεία του αλλόκοτου και του μακρινού, ενώ ραπίσματα ξαφνικών ανέμων ταράζουν τα πέτρινα ερείπια. Μνήμες αναδύονται μέσα από αρχαίους κρατήρες. Χαμένα ονόματα, βουή των κυμάτων, φως εκτυφλωτικό του Αιγαίου, άλογα κι άγιοι της Ορθοδοξίας παρελαύνουν μέσα σε μια εικονοποιητική έξαρση με φόντο το ρόδινο χρώμα των όρθρων. Όλα συνταιριάζονται σε μια αιφνίδια έκρηξη ελευθερίας που καταλαγιάζει με μια βαθιά έκσταση ευδαιμονίας. Μια πληθωρική συναισθηματικότητα ανταποκρίνεται σε μια Πρωτεϊκή φύση, όπως αποκαλύπτεται διαισθητικά και ενορατικά πίσω από τις διαθλάσεις των ορατών επιφανειών της. Η γλώσσα, ξεκινώντας από τις αρχαίες μαρμάρινες επιγραφές, φθάνει μέχρι την καθομιλουμένη, φιλτραρισμένη από εξευγενισμένο φως. Μέσα στις διάπλατες ποιητικές τοπιογραφίες ξεσπούν ερωτικές εκπυρσοκροτήσεις, που σιγούν, όμως, αυτόματα, κάτω από την επήρεια μιας βυζαντινής μυστικιστικής νάρκης» (σσ.165-166). Η συνέχεια του ποιητή -τον οποίο έχω παρακολουθήσει στενά και συνεχίζω να αναγιγνώσκω ή μελετώ ή απαγγέλω, έως και την ποιητική του συλλογή «Κοιτάζοντας δάση»- δικαιώνει στο έπακρο την αρχική προσέγγιση του Κεφάλα, και μάλιστα από πολύ νωρίς, μια κι όταν γράφτηκε η προαναφερθείσα μικρή παρουσίαση, ο ποιητής είχε κυκλοφορήσει μόλις δύο συλλογές.

Συντέλεια την άνοιξη

all things proceed

to a joyful consummation…

Αποδημητικά λουλούδια θα φέρουν το φως

Κατάγυμνα μέσα στη σκέψη θα υψωθούνε τ’ άλογα

Και στους πυλώνες που ακινητούν μέσα στο άγονο

Έφιππη Κόρη ξάφνου η άνοιξη αργά θα κυματίσει

Μ’ έναν αέρα δάκρυα μέσα στο μάτι το έρημο πληρώνοντας

Του ονείρου και του ξύπνου το μυστικό μαρτύριο.

Θα σηκωθούμε τότε όλοι από τις κλίνες

Και θα φανούμε υπνοβατώντας εμπρός στα μάτια των πουλιών

Γυμνοί στη θύελλα των άστρων.

[Ανακτορία, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1977, σελ. 43]

   

Curriculum Vitae

Ο Στρατής Πασχάλης γεννήθηκε το 1958 στην Αθήνα και κατάγεται από τη Λέσβο. Ανήκει στη γενιά των ποιητών που άρχισαν να εμφανίζονται απ’ τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Πρώτο του βιβλίο η «Ανακτορία», το 1977, καθαρή ποίηση μέσα σε καιρούς έντονης πεζολογίας και πολιτικοποίησης. Έκτοτε δημοσίευσε άλλα οκτώ ποιητικά βιβλία, ανάμεσά τους τα πιο ώριμα: «Ανασκαφή» (1984), «Βυσσινιές στο σκοτάδι» (1991), «Άνθη του νερού» (1994), η μεγάλη ποιητική σύνθεση «Μιχαήλ» (1996), η «Κωμωδία» (1998), το «Κοιτάζοντας δάση» (2002) και η τελευταία του συλλογή «Εποχή παραδείσου» (2008, Βραβείο Ποίησης περιοδικού «Διαβάζω» 2009). Το 2002 κυκλοφόρησε η συγκεντρωτική ως τότε έκδοση: «Στίχοι ενός άλλου: ποιήματα 1977-2002». Η έκφρασή του χαρακτηρίζεται από μουσικότητα, έντονη μεταφυσική ανησυχία, μυστικιστική υποβολή αλλά και από αμεσότητα και εμμονή στο γνήσιο και το συγκεκριμένο. Μετέφρασε πολλούς ξένους συγγραφείς και ποιητές, κυρίως Γάλλους, ενώ ασχολήθηκε συστηματικά με τη θεατρική μετάφραση (Shakespeare, Racine, Corneille, Rostand κ.ά.). Έχει ανθολογήσει Καραγάτση και Παπαδιαμάντη, και, επίσης, επιμελήθηκε τον τόμο της σειράς «Μια πόλη στη λογοτεχνία» των εκδόσεων «Μεταίχμιο», για την ιδιαίτερη πατρίδα του Μυτιλήνη. Το 2006 εκδόθηκε το μοναδικό μυθιστόρημά του «Ο άνθρωπος του λεωφορείου». Έχει βραβευθεί με το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Ποιητή Μαρίας Ράλλη (1977) για τη συλλογή «Ανακτορία», με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1994) για τη συλλογή «Άνθη του νερού», δύο φορές με το βραβείο ποίησης του περιοδικού Διαβάζω και με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης (1998). Μία από τις εμβληματικότατες μεταφράσεις του είναι το μυθιστόρημα του Mun-yol, Yi «Ο ποιητής», Αθήνα, Μεταίχμιο, 2000, όπου ο κεντρικός ήρωας με το όνομα, εάν δεν κάνω λάθος, Κιμ Σακάτ σαγηνεύει… το σύμπαν.

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2015, σ. 4.

Car je est un autre: Στρατής Πασχάλης

Ο Οδυσσέας Ελύτης & ο «υιός» του Στρατής Πασχάλης

Πόρρω ηδονής ίδρυται και λύπης το θείον

Το Σπαθί Της Αγάπης

Πρέπει να ξέρεις πώς χειρίζεται

                                                    το Ξίφος

της Αγάπης

Α γ ό ρ ι     που ξαγρύπνησε κάνοντας προσευχές

κι ακούει ξαφνικά να δυναμώνουν πλήθη

                  λυγμοί αλόγων

                                            μες τους κάμπους

κι απ’ της θαλάσσης τους αντίποδες

                   ν’ αστράφτουν

                                            θόρυβοι δροσιάς

και δακρυσμοί περιστεριών που βούρκωσαν ψηλά

Π ο υ λ ί     που πάει ν’ αυτοκτονήσει

                   σ’ απάτητες νεφέλες

και δεν τ’ αγγίζουν όνειρα

για νάχεις περηφάνια πώς τη μικρή στοά περνώντας

Γ ε φ ύ ρ ι   που οδηγεί στον Κόσμο από τον Ύπνο

σε υγραίνουν άτεγκτες

                                     Ο ρ ά σ ε ι ς.

Στρατής Πασχάλης, «Ανακτορία», εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα, Δεκέμβριος 1977, σ. 11.  

Παντοδάπαισι μεμειχμένα χροίαισιν 12

Χωρίον του Τύμβου, Μεσαορία, Επαρχία Λευκωσίας, Κύπρος, Ελλάς, 1965

:Το Φυτώριο Εικαστικής Καλλιέργειας φιλοξενεί:

«Τα Δημόσια και τα Ιδιωτικά» του Οδυσσέα Ελύτη

σε απαγγελία του Κώστα Ρεούση

Σε μία κοινωνία συγκεκριμένη, όπως είναι η κυπριακή, όπου οι σχέσεις των ανθρώπων ανέκαθεν εδράζονταν στο χρησιμοθηρικό όφελος, και σε μία περίοδο (ας την πούμε ευρωπαϊκή) καθώς ο πέλεκυς «χαϊδεύει» το σβέρκο, έρχεται ο λόγος του Οδυσσέα Ελύτη -μέσα από το μικρό δοκίμιο Τα Δημόσια και τα Ιδιωτικά- να θυμίσει στη βάση του εάν όχι στον πυρήνα του, το ποιοι ουσιαστικά και τελικά είμαστε ή πώς εκπορνευτήκαμε. Δίνοντας μία διάφανη προοπτική, που οι μελετητές του ή ακόμη και οι όποιοι αναγνώστες του φρόντισαν να αμαυρώσουν -με τις θεωρίες τους οι πρώτοι και με την ελλειμματική τους προσοχή οι δεύτεροι. Ένας λόγος κρυστάλλινος -άραγε ακατάληπτος;- που συνεχίζει και στις μέρες μας να έρχεται με την ευχή της αφύπνισης. Καθώς οι ψυχές μας παραμένουν, πάντα προς ιδία εμπορία, βάρβαρες δυστυχώς και τ’ αυτιά και τα μάτια μας είναι κακοί μάρτυρες (για να θυμηθούμε έστω κι ανάστροφα τον Ηράκλειτο). Διότι, το να «εξηγούμε» ή «μεταφράζουμε» το λόγο του Ποιητή είναι η συνήθεια που μας οδηγεί στη μίζερη εγκαθίδρυση της απομάκρυνσης από το ανθρώπινο ή θεϊκό στοιχείο της ύπαρξής μας και συνέχειας του είδους σε εξελιγμένη μορφή.

Κώστας Ρεούσης

Λευκωσία, Σάββατο του Λαζάρου 27 Απριλίου 2013      

Η απαγγελία έλαβε χώρα στις 20.05.2013, 19:30

Φυτώριο Εικαστικής Καλλιέργειας

Σύλλογος Εικαστικών Καλλιτεχνών (Κύπρου) - ΕΙ.ΚΑ

Νεχρού 2

Δημοτικός Κήπος Λευκωσίας, 1102

(δίπλα από τη Βουλή των Αντιπροσώπων και απέναντι από το παλιό Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας)

Τ: 22681088

Ε: vartcy@gmail.com