Περιθωριακά 41

Το εξώφυλλο της έκδοσης

Γκράτσια Σπύρου Δεπούντη

«Αστέρια και πέλματα»

Περιθωριακά-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου

Πως μια ποιητική συλλογή του 1974 «επαναμαγεύει» έναν γραφιά

Μπαίνοντας στο 16^ο έτος του 21^ου αιώνα, εμείς οι γραφιάδες-συντάκτες αισθανόμαστε -άλλος λίγο άλλος πολύ- «άστεγοι και περιττοί», που μας λέει και ο Οδυσσέας Ελύτης σ’ εκείνο το αποκαλυπτικό του δοκίμιο «Η Μέθοδος του Άρα». Πληθώρα βιβλίων, πληθώρα λογοτεχνών, πληθώρα εικόνων, πληθώρα και πάλι πληθώρα άχρηστων πληροφοριών των εντυπώσεων και μόνο.

  Και να που ένα μικρό ταπεινό βιβλίο με ποιήματα μίας κυρίας με ήθος άλλης εποχής, έρχεται και «επαναμαγεύει», όπως αξίωναν οι πρώτοι υπερρεαλιστές για τον κόσμο (τόσο τον πραγματικό όσο και γι’ αυτόν της φαντασίας), έναν συντάκτη που πρέπει να παραδώσει κείμενο για την ύλη του «Ηδύφωνου» που κρατάτε στα χέρια σας.

Το βιβλιοπωλείο «Ελλάς»

Την ποιητική συλλογή στην οποία και αναφέρονται τα κυριακάτικα «Περιθωριακά», την ανακάλυψα τον Μάρτιο του 2013 στο βιβλιοπωλείο «Ελλάς», της γειτονιάς μου, στο κέντρο της Λευκωσίας. Η σχέση μου με το συγκεκριμένο βιβλιοπωλείο ξεκινά από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, όπου και μαθητής δημοτικού στο Ελένειο πέρναγα καθημερινώς απ’ τη βιτρίνα του και συχνά-πυκνά αγόραζα βιβλία, χωρίς ποτέ να φείδομαι χρημάτων. Έκτοτε έχουν περάσει αρκετές δεκαετίες, με το «Ελλάς» να βρίσκεται ακόμη εκεί στη Ζήνας Κάνθερ καλώντας σε ν’ ανακαλύψεις τους θησαυρούς γνώσης και απολαυστικής μελέτης που κρύβει στον υπόγειό του χώρο. Πάντα φιλικά και εξυπηρετικά τα παιδιά του ιδιοκτήτη κ. Κώστα Επιφανίου, τα οποία και έχουν αναλάβει τη διαχείρισή του, πάντα χαμογελαστός ο υπεύθυνος βιβλιοπώλης Σοφοκλής Κωνσταντίνου και το σπουδαιότερο με τις καλύτερες τιμές της αγοράς, ακόμη και σε εξαντλημένες και σπάνιες εκδόσεις. Δεν θα ήταν υπερβολή να αναφέρω, πως κοντά 35 χρόνια τώρα, έχω στις προθήκες και στα ράφια του ανακαλύψει κι αγοράσει «διαμάντια», όπως αυτό που παρουσιάζεται εδώ.    

Η Γκράτσια Σπύρου Δεπούντη

Αρνούμενος να χρησιμοποιήσω το διαδίκτυο για την εκμαίευση πληροφοριών, μένω πιστός στο έντυπο βιβλίο που έχω στα χέρια μου, μεταδίδοντάς σας τα στοιχεία που αναγράφονται στο οπισθόφυλλο για την κυρία Δεπούντη.

   «Η Γκράτσια Δεπούντη, ισπανικής καταγωγής, γεννήθηκε στη Δράμα. Τα παιδικά της χρόνια τα πέρασε ταξιδεύοντας με τους γονείς της στην Ευρώπη. Στην επιστροφή, έζησε για ένα χρονικό διάστημα και στη Θεσσαλονίκη. Από το 1941 εγκαθίσταται μονίμως στην Αθήνα. Εργάζεται ως τραπεζιτικός υπάλληλος. Το 1949 παντρεύτηκε τον Σπύρο Δεπούντη.

   Με τα γράμματα και τη λογοτεχνία πρωτοασχολήθηκε δύο χρόνια μετά τον τραγικό θάνατο του συζύγου της. Πριν από τα «Αστέρια και πέλματα» (1974) εξέδωσε μία ποιητική συλλογή με τίτλο «Αντίδωρο ψυχής» (1971), αφιέρωμα στη μνήμη του συζύγου της, και μία συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Διηγήματα» (1972).

   Επίσης πολλή εργασία της σε ποίηση και πεζά έχει δημοσιευθεί κατά καιρούς σε διάφορες ανθολογίες και λογοτεχνικά περιοδικά. Έχει προς έκδοση πλήθος ποιημάτων και πεζών κειμένων, ασχολείται επίσης με την κριτική θεάτρου και τη μουσική. Έχει γράψει και μελοποιήσει αρκετά τραγούδια. Ένα από αυτά έχει κυκλοφορήσει με τον τίτλο «Ο ουρανός πάλι γελά», το 1971».

  

Αστέρια και πέλματα

Αφιερωμένο το βιβλίο στον εκλιπόντα σύζυγο της ποιήτριας, Σπύρο, σε ξαφνιάζει με την άγουσα δυναμική που αποκτούν τα μονόστροφα ποιήματα καθώς τα διατρέχεις στίχο το στίχο και σελίδα τη σελίδα. Τυπωμένο στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1974, λίγο πριν το κακό στο Νησί, κρύβει φροντισμένα στα μηνύματα που μεταδίδει, όχι μόνο το άλγος για τον θάνατο του συζύγου της, αλλά κι ολάκερη τη ζοφερή ατμόσφαιρα της σκοτεινής εκείνης περιόδου, τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Κύπρο.

   Ακούστε το ομότιτλο, «Αστέρια και πέλματα»: «Μια σταγόνα./Μια σταγόνα μονάχα ζητώ./Οι ουρανίσκοι φλέγονται./Χιλιάδες σίδερα κλείνουν τους δρόμους./Χιλιάδες τριαντάφυλλα κλείνουν/τα πέταλά τους./Χιλιάδες αστέρια κάτω απ’ τα πέλματά μας.», (σ.25). Και στη σελίδα 32, ένα εξάστιχο ακαριαίο ποίημα σε καθηλώνει, «Απόψε»: «Απόψε γεννήθηκε η αστραπή/κι έσβησε τα φώτα./Απόψε έπεσε ο κεραυνός/και γκρέμισε τα είδωλα./Απόψε πνίγηκαν κορμιά/και γίνηκαν κοχύλια.». Η συλλογή της Γκράτσια Σπύρου Δεπούντη είναι διάφανη όπως το νερό της πηγής Σάριζα στην Άνδρο, οποιαδήποτε φιλολογική μελέτη-προσέγγιση υποβιβάζει το μήνυμα κι εξαφανίζει την καθαρότητά του. Παραθέτω και το ποίημα της σελίδας 55, «Ποιος;»: «Ποιος θα βρεθεί να μας σώσει;/να δονήσει τα θεμέλια του κρανίου;/Να κινήσει το παράλυτο/βλέμμα;/Να σαλέψει τα διψασμένα/χείλη;/Να οδηγήσει τα χέρια που αργοπεθαίνουν/ σε χειροκροτήματα;/Ποιος θα βρεθεί να μπάσει/τον ήλιο στο σκοτάδι;/Όποιος κι αν είναι/πρέπει να βιαστεί/πριν σταματήσει να κυκλοφορεί/το αίμα στις φλέβες./Ας βιαστεί, γιατί/οι πολυφροντισμένοι φόβοι/φθάσανε στο λαιμό…/Δεν θ’ αργήσουν να μας πνίξουν…/Ποιος θα βρεθεί να ελευθερώσει/τις σκλαβωμένες ψυχές από το άγχος;/Ποιος θα βρεθεί να διασπάσει/τις αλυσίδες/του εικοστού αιώνα;».   

Εκδόσεις Σαμουράι

Δεκαετίες στο χώρο του βιβλίου, και κατά περιόδους εργαζόμενος σε βιβλιοπωλεία κι εκδοτικούς οίκους κυρίως των Αθηνών, ποτέ δε συνάντησα άλλο βιβλίο των Εκδόσεων Σαμουράι. Έτσι, δεν υπήρχε περίπτωση, έστω και μόνο από την επωνυμία -ασχέτως περιεχομένου- να μην το αγοράσω. Το βιβλίο, λοιπόν, τυπώθηκε τον Ιούνιο του ’74 στο τυπογραφείο Ι. Γαλαίου για λογαριασμό της Γκράτσια Σ. Δεπούντη, με επιμέλεια των εκδόσεων «Σαμουράι» και μακέτες της Αγγελικής Βαβανέλου. Σαράντα δύο χρόνια βιβλίο, και η ταπεινή αλλά σοβαρή τυπογραφία του το διατηρεί σε άψογη κατάσταση. Η ποιότητα των χαρτιών, τόσο του εξώφυλλου-οπισθόφυλλου όσο και των εσωτερικών σελίδων, το ραμμένο δέσιμο των τυπογραφικών και τα στοιχεία-στιγμές της κάσας… το προορίζουν για κάποια ίσως μελλοντική βιβλιοθήκη μιας κάποιας «επαναμαγεμένης» μυθικής Ατλαντίδος.

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 3 Ιανουαρίου 2016, σ. 5.