Λοξά Υπομνήματα 2

Arthur Cravan, «Ο Oscar Wilde ζει!», μτφρ. Νίκος Σταμπάκης, εκδ. Φαρφουλάς, Αθήνα, Νοέμβριος 2009, σ. 80

«Η τέχνη υπάρχει μονάχα μέσα από την κλεψιά, την απάτη και τη μηχανορραφία, εκεί όπου η ζέση και το πάθος γίνονται αντικείμενα υπολογισμού, η τρυφερότητα αντικαθίσταται από το συντακτικό και η καρδιά από τον ορθολογισμό, όπου μήτε ένας ευγενής καλλιτέχνης δεν μπορεί να ανασάνει, ενώ εκατό άνθρωποι βγάζουν το ψωμί τους εμπορευόμενοι καινοτομίες», γράφει σε μια επιστολή του, το 1916, ο Arthur Cravan.

  Γεννήθηκε το 1887 στη Λοζάνη  και εξαφανίστηκε το 1918, αποπλέοντας απ’  την ακτή του Μεξικού μ’ ένα μικρό ιστιοφόρο, προσπαθώντας να διασχίσει την Καραϊβική Θάλασσα. Ποιος ήταν όμως; Καθώς το έθετε ο ίδιος: « Είμαι όλα τα πράγματα, όλοι οι άνθρωποι κι όλα τα ζώα!». Ένας αερόλιθος, ένα άσβεστο αστέρι, ένας ανεμοστρόβιλος των αρχών του 20ού αιώνα. Ανιψιός του Oscar Wilde, διάσημος μποξέρ, άμεσος πρόδρομος του ντανταϊσμού και του υπερρεαλισμού, βασική αναφορά των καταστασιακών, των beat και του πανκ. Στα 31 χρόνια της γνωστής ζωής του, πρόλαβε να προσβάλλει ολόκληρο το λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κατεστημένο της εποχής του.   

  Μεταξύ 1912-1915, ο Cravan, εκδίδει το περιοδικό «Maintenant (Τώρα)», στο Παρίσι, τυπωμένο σε χασαπόχαρτο και το πουλά αυτοπροσώπως, κουβαλώντας τα τεύχη σε καροτσάκι ωσάν πλανόδιος πωλητής οπωροκηπευτικών, διαλαλώντας εμπρηστικά την ύλη του. Το γράφει εξ ολοκλήρου ο ίδιος, χρησιμοποιώντας διάφορα ψευδώνυμα. Οι δημόσιες παρεμβάσεις του συγκρίνονται μ’ αυτές του Alfred Jarry (1873-1907). Μέσα από τις σελίδες τού περιοδικού του διασύρει κάθε τι «ιερό και όσιο». Ανατέμνει τους αστούς εις τα εξ ων συνετέθησαν. Στο τέταρτο τεύχος του περιοδικού, το 1914, δημοσιεύει ένα άκρως προσβλητικό και σκανδαλώδες κείμενο «κριτικής τέχνης», που αφορούσε στην έκθεση των «Ανεξάρτητων» στο Παρίσι, προκαλώντας τη μήνι του Guillaume Apollinaire (1880-1918) που τον καλεί σε μονομαχία. Το 1917 βρίσκεται στη Νέα Υόρκη και γνωρίζεται με τους Marcel Duchamp και Francis Picabia. Γνωρίζει την ποιήτρια Mina Loy και παντρεύονται το 1918 στο Μεξικό. Ζουν σε άθλιες συνθήκες κι αποφασίζουν να χωρίσουν προσωρινά, με τη γυναίκα του να κατευθύνεται στο Μπουένος Άιρες αναμένοντας την άφιξή του. Ο Arthur Cravan, όπως γράφεται παραπάνω, εξαφανίζεται οριστικά. Η Mina Loy φεύγει για την Αγγλία, και τον Απρίλιο του 1918 γεννιέται η κόρη τους, Fabienne.

  Τα κείμενα που μεταφράζει και παρουσιάζει από τις εκδόσεις «Φαρφουλάς»  ο συγγραφέας και ιδρυτικό μέλος της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Αθηνών, Νίκος Σταμπάκης -με εξαντλητική εισαγωγή και κατατοπιστικότατες σημειώσεις, που αφορούν στα ‘έργα’ και στις ‘ημέρες’ του Cravan- , καλύπτουν σχεδόν ολόκληρη την ύλη των 5 τευχών του περιοδικού.  

Κώστας Ρεούσης

Περιοδικό «Το Πεζοδρόμιο», 4ο τχ., Λευκωσία, Δεκέμβριος 2018, σ. 31.