Πολιτισμικοί Μετεωρίτες 62

Η ποιήτρια Ιουλίτη Ηλιοπούλου, φωτογραφία αλιευμένη από το διαδίκτυο

Ιουλίτα Ηλιοπούλου: «Δύτες μικρών συλλαβών»

Η τελευταία σύντροφος και κληρονόμος του Ελύτη, μία εξαίρετη ποιήτρια, αδικείται εν μέρει απ’ τη σκιά του νομπελίστα

Πολιτισμικοί Μετεωρίτες-Κωνσταντίνος Α. Ει. Παπαθανασίου

Για την Ιουλίτα Ηλιοπούλου είχα λογοφέρει με συναδέλφους βιβλιοϋπάλληλους την εποχή που εργαζόμουν στο υπόγειο της περίφημης «Πολιτείας», στην οδό Ασκληπιού στην Αθήνα. Κι αυτό είχε συμβεί, διότι κάθε φορά που ερχόταν στους πάγκους του βιβλιοπωλείου νέο της βιβλίο… αρχίζανε τα κοινωνικά σχόλια (κοινώς κουτσομπολιά) για την ποιότητα της γραφής της, για το εάν είναι ή όχι ποιήτρια … κι άλλα τέτοια φαιδρά. Το επιχείρημά μου, και τότε και τώρα (σιγά μη χρειάζονται επιχειρήματα οι/αι ποιητές/ποιήτριες) ήταν πως -πέραν του ότι δεν τη διαβάζανε- δεν μπορείς να μη σκύψεις στα γράμματα, στις λέξεις, στους στίχους που χάραξε και χαράζει… η τελευταία και πλέον αγαπημένη γυναίκα του Ελύτη. Σταματώ εδώ. Πέντε κουβέντες έχω την πρόθεση να σημειώσω για τις ποιητικές της συλλογές, που διατηρώ στη βιβλιοθήκη μου, και για μια θαρραλέα μετάφραση-σταθμό στο πεδίο που καλύπτει η Παγκόσμια Ποίηση.

«Καλούς ενιαυτούς Μάρκο»

Έτος έκδοσης 1987, προμετωπίδα ή motto… στίχοι του Ελύτη: «… η Ποίηση αρχίζει από εκεί που την τελευταία λέξη δεν την έχει ο θάνατος.». Είκοσι τρία πεζά ποιήματα, πρώτες λέξεις, πρώτοι στίχοι… μυστήριο: «Θ’ ανοίξεις τα μάτια σου», «Από φεγγαρόλιθο προτομές και μετόπες», «Όλο μάτια μπλαβιά και γρυλλίσματα», «Βρέχει», «Μυρίζει γαζία η θλίψη των νεκρών», «Ουρανοί από κοβάλτιο», «Η όρχηση που προκαλούσε το φεγγάρι», «Όνειρα με τη δορά του φεγγαριού», «Λάμψεις λες λάμπουνε λεβέτια», «Ο Λεβάντες η Λεβάντα κι ο Λεβέντης», «Μενεξελιά μυρωδικά», «Στιλπνά τ’ αγκάθια της Παρασκευής», «Πόσους χωράει το σκοτάδι έρωτες», «Αφάνες και δανδελλωτά μυριστικά», «Άλλα καράβια δε θα πάνε», «Ανεβαίνει κρύα η πανσέληνος», «Η επήρεια ενός πράσινου όρκου», «Ο δρόμος έχει ζάχαρη», «Γυναίκα ανάγερτη», «Δεν ζούσε παρά μονάχα στις γαλάζιες πέτρες», «Ατέλειωτες σκάλες», «Βαγένια με αρχαίο νερό», «Γράμματα στο μπουκάλι».

«Δίγαμμα»

Έτος έκδοσης 1992, εικόνα εξωφύλλου «Το πορτραίτο της Δωροθέας» (1960), του Max Ernst. Motto, στίχοι του Robert Browning: «If two lives join, there is oft a scar,/They are one and one, with a shadowy third;/One near one is too far.». Σαράντα τέσσερα άτιτλα ποιήματα, σπουδή-εισχώρηση στον κόσμο αυτόν τον μαγικό, τον μικρό τον μέγα, του Ελύτη: «Ολοένα να σε φεύγει ο άνεμος/κι όλο να σε τραβάει πίσω/το αίμα», (σ.57)».

«Ευχήν Οδυσσεί»

Έτος έκδοσης 1997, ο Ελύτης έχει πετάξει στ’ άστρα. Χωρισμένη, η συλλογή, σε δύο ενότητες: «Και μακρά δένδρεα» και « Ευχήν Οδυσσεί». Απ’ εδώ κι ο τίτλος-στίχος  των «Πολιτισμικών Μετεωριτών» αυτής της Κυριακής. Κι ακόμη ένας, από το ποίημα της σελίδας 11, «Στις αποικίες των πουλιών»: «Κρωγμούς του πλέον δάσους μέσα πιο πιο δυνατά. Σιωπή». Και μία λέξη, από το ποίημα της αμέσως επόμενης σελίδας, «Βρεφοκρατούσα των κήπων»: «ανυπόδητη».

«Από το ένα στο δύο»

Τέταρτη ποιητική συλλογή, έτος έκδοσης 2000. Είσοδος-έξοδος: «Για σένα ήταν πάντοτε αργά. Κι ας τα πρόφτασες. Όλα.». Έξοδος-είσοδος: «Κι όχι τόσο για κείνο που έγινε όσο για κείνο που/Δεν έκαμες να γίνει. Πονάς.». Ανάμεσά τους είκοσι τέσσερα ποιήματα με τίτλους τα γράμματα του ελληνικού αλφάβητου, από το Άλφα ως το Ωμέγα. Ποίημα «δ», στίχος γλυκόπικρος: «Κι ύστερα ασθμαίνοντας σωπαίνουμε μέσα στην ίδια λέξη.», (σ. 13).     

P. B. Shelley (1792-1822): «A Defence of Poetry», 1821

Ένα από τα σπουδαιότερα κείμενα όλων των εποχών, μία εξαίρετη πραγματεία από καταβολής γραφής, ένας θεϊκός ύμνος της Ποίησης. Το μελετώ απ’ τον Απρίλιο του  1997 (πρώτη έκδοση, Δεκέμβριος 1996), και μέσα σ’ όλα αυτά τα χρόνια πάντα κάτι νέο αναδύεται, έτσι μυστηριακά σαν ένα ξύπνημα απ’ το ησυχαστήριο του Αρχιλόχου, εκεί στην Πάρο ν’ αντικρίζεις το Αιγαίο ταραγμένο. Αριστοτεχνική η παράλληλη σύνδεση-συνομιλία της σκέψης του Shelley μ’ αυτήν του Ελύτη, μέσα από την προσέγγιση της Ιουλίτας Ηλιοπούλου. Να τι μας λέει η ποιήτρια στη σημείωση στο τέλος του μοναδικού αυτού εγχειριδίου: « Η ‘Υπεράσπιση της Ποίησης’ γράφτηκε στα 1821, όταν ο Σέλλεϋ ήταν 29 χρονών. Αφορμή στάθηκε ένα κείμενο του Τόμας Λαβ Πήκοκ -‘The Four Ages of Poetry’-, κεντρικός άξονας του οποίου ήταν η διαπίστωση ότι όσο ο πολιτισμός προχωρεί, τόσο η ποίηση παρακμάζει. Ο Σέλλεϋ απήντησε αμέσως με ένα κείμενο που ξεφεύγει από τα δόκιμα όρια της πραγματείας, για να γίνει μια εκ βαθέων εξομολόγηση της πίστης του ποιητή στην τέχνη του. Το δεύτερο μέρος που αναγγέλλει ο συγγραφέας δεν γράφτηκε ποτέ, ενώ το πρώτο τελικά δημοσιεύτηκε πολύ μετά το θάνατό του, στα 1840. Η μετάφραση προσπάθησε να κρατηθεί κοντά στο πνεύμα του συγγραφέα μάλλον παρά στο τυπικό της γλώσσας του.».    

Από τη βάση δεδομένων της Βιβλιονέτ

Η Ιουλίτα Ηλιοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Βυζαντινή και Νεοελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και θέατρο στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών. Γράφει ποίηση, δοκίμια και παραμύθια. Έχουν εκδοθεί πέντε ποιητικά της βιβλία: «Καλούς ενιαυτούς Μάρκο» (1987), «Δίγαμμα» (1992), «Ευχήν Οδυσσεί» (1997), «Από το ένα στο δύο» (2000), «11 τόποι για 1 καλοκαίρι» (2006), δύο παιδικά παραμύθια: «Τι ζητάει ο Ζήνων;» (2004, Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου) και «Η Πράσινη Σκουφίτσα» (2008) καθώς και η μετάφραση στο έργο του P. Β. Shelley «Υπεράσπιση της ποίησης» όλα από τις εκδόσεις «ύψιλον/βιβλία» καθώς και το δοκίμιο «Η κούκλα» (εκδ. Ίκαρος, 2008). Το 2000 έγραψε το λιμπρέτο στην όπερα του Γιώργου Κουρουπού «Το καράβι του έλατου», ενώ το 2002 το ποιητικό κείμενο στη λυρική τραγωδία «Ιοκάστη» του ίδιου συνθέτη που παρουσιάστηκε στο θέατρο του Ευρωπαϊκού Κέντρου Δελφών. Τα παραμύθια της «Τι ζητάει ο Ζήνων;» και «Η Πράσινη Σκουφίτσα», σε μουσική Άλκη Μπαλτά και Γιώργου Κουρουπού, αντίστοιχα, παρουσιάστηκαν στην Αθήνα και αλλού. Παράλληλα με την ποίηση γράφει δοκίμια, μελετά το έργο του Οδυσσέα Ελύτη και έχει πραγματοποιήσει πολλές ομιλίες γι’ αυτό. Επίσης, επιμελείται εκδόσεις βιβλίων. Επί δεκατρία χρόνια συνεργάστηκε με την Ορχήστρα των Χρωμάτων και το Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη στη δημιουργία προγραμμάτων λόγου και μουσικής. Με τον Σπύρο Σακκά και τον Γιώργο Κουρουπό παρουσιάζουν μουσικά προγράμματα βασισμένα στην ποίηση. Ένα από αυτά, αφιερωμένο στην ποίηση του Ελύτη, κυκλοφόρησε σε CD-βιβλίο με τίτλο «Με το λύχνο του άστρου» (εκδ. ύψιλον/βιβλία).

Δημοσιεύτηκε στην ομώνυμη στήλη, στο πολιτιστικό ένθετο, «Ηδύφωνο», της ελληνοκυπριακής εφημερίδας, «Η Σημερινή», την Κυριακή 10 Απριλίου 2016, σ. 4.